Dr. İbrahim KARAER
ÖZET
Isparta ili Senirkent ilçesi Uluğbey köyündeki Veli Baba Dergahı ile ilgili Öztoprak Ailesi Arşivindeki belgeleri okumaya devam ediyoruz. Bu bölümde, Takiyüddin Efendinin Veli Baba Dergahının tamiri için padişah makamına yazdığını tahmin ettiğimiz dilekçe müsveddesi, yine çok miktarda Veli Baba Değirmeninin dergah mütevellisine teslimi ve İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Dergahına tahsisi ile ilgili belgelerle karşılaştık. Bu belgelerden en ilginç olanı Hariciye Nazırı, Adliye Nazırı, Meşihat Müşaviri ve Yaver-i Ekrem ve Hassa-i Orduyu Hümayun Müşaviri gibi üst makamlardaki devlet yetkililerinin Veli Baba Değirmeninin mütevelli Mehmet Takiyüddin Efendiye teslimi için Konya vilayetine tavsiyede bulunmalarıdır. Safi oğullarının Veli Baba Zaviyesi tevliyetinde hak iddia etmeleri ve Takiyüddin Efendinin ve resmi makamların bu iddialara verdikleri cevaplarla ilgili belgeler de dikkat çekmektedir. Ayrıca Veli Baba Zaviyesi Vakfiye sureti, Takiyüddin Efendiye verilen 1312 tarihli berat sureti, sınırlı sayıda bilgi notu ve evrak pusulası ile de karşılaştık. Veli Baba Dergahı ve Uluğbey köyü tarihine ışık tutan bu belgeleri okuyarak, Uluğbey halkı ve bilim alemini bilgilendirmeye çalıştık.
Not: Önceki bölümlerde belirttiğimiz gibi Öztoprak Ailesi Arşivindeki belgeleri flaş diskteki fotoğraflardan okuyoruz. Kaliteli çekim yapabilmek için genellikle her belgeden birden fazla fotoğraf çekilmiştir. Belgelere erişim için, bu fotoğrafların numaralarına atıf yapılmıştır.
701 numaralı fotoğraf; Veli Baba Dergahının tamiri hakkında müsvedde suretidir. Kimin, hangi makama, hangi tarihte yazdığı belli değildir. Ancak bu müsveddenin, Veli Baba Zaviyesi Mütevellisi Takiyüddin Efendi tarafından padişah makamına yazılmış dilekçe olma ihtimali kuvvetlidir (Belge-1Öztoprak Ailesi Arşivi nu.701).
702 numaralı fotoğraf; müderrislerden Ispartalı mekremetli Mehmet Takiyüddin Efendinin tarik maaşının bin üç yüz on sekiz (1902/1903) senesinde otuz sekiz guruş zamla aylık yüz seksen iki buçuk guruşa yükseltildiğine dair Şeyhülislam imzalı Bab-ı Fetvanın yazısıdır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.702).
703-705numaralı fotoğraflar; Yassıviran köyü hudutları içinde bulunan ve Oluklu Değirmeni olarak tanınan Veli Baba Değirmeni davası ile ilgili evrakların korunduğu zarf. Zarfın üzerine bu evrakların mahşer gününe kadar saklanması vasiyet edilmiştir. Zarfın arka yüzünde “aleyhimde dava açılanların resmi evrakların bunda korunduğu” yazılıdır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.703-705).
706-707 numaralı fotoğraflar; vakıf mallarının ve gelirlerinin sayıldığı berat suretidir. 1045 (1635) senesinde tescil edilen hudut ile mahdut İlegüb köyünde bulunan e’izze-i kiramdan Veli Baba Zaviyesi Vakfının aylık beş yüz guruş taamiye ile tevliyet ve zaviyedarlığın 15 Safer 1312 (18 Ağustos 1894) tarihinde Seyyid Mehmet Takiyüddin Efendiye verildiği; İlegüb köyü a’şarının 3 Temmuz 1329 (16 Temmuz 1913) tarihinde Veli Baba Zaviyesine tahsis edildiği, Veli Baba Sultan ibn-i Hüseyin Gazinin 1047 (1637) tarihli vakfiyesinde; iki kıta bağ, misafirhane, aşhane, üç kazan, iki sofra sahanı ve Yassıviran köyü sınırları içindeki değirmeni vakfettiği belirtilen 16 Rabiul-ahir 1335 (9 Şubat 1917) tarihinde onaylanmış berat-ı alişan suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.706-707).
708 numaralı fotoğraf; üzerinde pul ve mühür basılı rulo halinde evrak. Pul üzerinde tarih mevcut olup gün ve ay okunamadı 1333 (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.708).
709 numaralı fotoğraf; rulo halinde evrak olup üzerinde “berat-ı ali suretleridir” yazmaktadır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.709).
710 numaralı fotoğraf; rulo halinde evrak olup üzerinde “berat-ı şerif suretidir” yazmaktadır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.710).
711-713 numaralı fotoğraflar; günümüzde kullandığımız harflerle yazılmış şeceredir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.711-713).
714-715 numaralı fotoğraflar; Yassıviran köyü sınırları dahilinde bulunan Veli Baba Değirmeninin Senirkentli Hacı Mehmet Ali oğulları tarafından zapt edildiğine dair Mahkeme-i Teftiş Evkafın 25 Teşrin-sani 1325 (8 Aralık 1909) tarihli tasdikli karar suretidir. (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.714-715).
716-718 numaralı fotoğraflar; İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisi ile ilgili Mahkeme-i Teftiş Evkafın 28 Zilhicce 1326 (21 Ocak 1909) tarihli karar suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.716-718).
719 numaralı fotoğraf; üzerinde 3 Teşrin-i sani 1333 (3 Kasım 1917) yazan pul ve mühür bulunan boş sayfadır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.719).
720 numaralı fotoğraf; rulo şeklindeki evrakların saklandığı metal kutunun resmidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.720).
721-724 numaralı fotoğraflar; yazının üstünde Fetvahane-i aliye 22 Şaban 1327 (8 Eylül 1909), altındaki pul üzerinde 3 Rabiul-evvel 1324 (27 Nisan 1906) yazmaktadır. İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisiyle ilgili mahkeme kararının tasdikli suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.721-724).
725-726 numaralı fotoğraflar; İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisi ile ilgili Mahkeme-i Teftiş Evkafın 28 Zilhicce 1326 (21 Ocak 1909) tarihli tasdikli karar suretidir. Yazının üstünde Fetvahane-i aliye 22 Şaban 1327 (8 Eylül 1909) yazmaktadır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.725-726).
727-729 numaralı fotoğraflar; Veli Baba Zaviyesi Vakfiyesinin tasdikli suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.727-729).
730-731 numaralı fotoğraflar; Veli Baba Değirmeni ile ilgili Uluborlu Kazası Bidayet Mahkemesinin 19 Şaban 1320 (21 Kasım 1902) tarihli karar suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.730-731).
732-733 numaralı fotoğraflar; Hariciye Nazırı Ahmet Tevfik bin İsmail Hakkı, Yaver-i Ekrem Orduyu Hümayun Müşaviri Mehmet Rauf bin Abdi, Adliye Nazırı ve Meşihat Müşaviri Seyyid Ali Rıza’nın; Senirkentli Hacı Mehmet oğulları tarafından zaptedilen Veli Baba Zaviyesine ait değirmenin vakıf mütevellisi Mehmet Takiyüddin Efendiye teslim edilmesi için Konya vilayetine tavsiye yazılarıdır. Veli Baba Değirmeninin vakıf mütevellisine iadesi için Hariciye Nazırı, Adliye Nazırı ve Ekrem-i Yaver Orduyu Hümayun Müşavirinin devreye girmesi düşündürücüdür. Değirmen davasında bakanların devreye girmesi, Takiyüddin Efendinin bürokrasideki gücünü göstermektedir (Belge-2 Öztoprak Ailesi Arşivi nu.732-733).
734 numaralı fotoğraf; Defter-i Hakani Nezaretine yazılan 1 Teşrin-i Evvel 1311 (13 Ekim 1895) tarihli dilekçe suretidir. Takiyüddin Efendi tarafından yazıldığını tahmin ettiğimiz dilekçede; mahkeme-i teftişin kararına istinaden Veli Baba Dergahı Vakfına ait olan değirmenin teslimi talep edilmiştir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.734).
735 numaralı fotoğraf; daha önce okuduğumuz İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsis edildiğine dair 1053 (1643) tarihli ferman ile erbab-ı tımardan Ali nam kişinin bu araziyi kendi adına tımar olarak berat ettirmesiyle şeyhi mağdur ettiği 1057 (1647) yılında tekrar zaviyeye tahsis edildiği; ancak daha sonra İlegüb köyünün eskiden beri kılıç tımarı olduğunun anlaşılmasıyla Veli Baba Zaviyesi Vakfından alınarak 1068 (1658) tarihinde yeniden tımar olarak kaydedildiğine dair ferman suretleridir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.735).
736-737 numaralı fotoğraflar; İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisi ile ilgili Mahkeme-i Teftişin 9 Teşrin-i sani 1311 (21 Kasım 1895) tarihli kararı ile Cihat İdaresi tarafından düzenlenen Veli Baba Değirmeni davasıyla ilgili yazı suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.736-737).
738-739 numaralı fotoğraflar; Veli Baba Vakfiyesinin tasdikli suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.738-739).
740 numaralı fotoğraf; Veli Baba Değirmeni davası ve Veli Baba Zaviyesine ödenen taamiye ile ilgili 20 ve 21 Ağustos 1325 (2 ve 3 Eylül 1909) tarihli yazı suretleridir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.740).
741 numaralı fotoğraf; Veli Baba Dergahı Postnişini Mehmet Takiyüddin Efendinin Evkaf-ı Hümayun Nezaretine yazdığı 19 Eylül 1311 (1 Ekim 1895) tarihli dilekçe suretidir. Takiyüddin Efendi bu dilekçesinde; Safi oğullarının tevliyet iddialarına karşılık cevap vermiş ve ceddinden kimlere, hangi tarihte tevliyet verildiğine dair bilgi talep etmiştir ( Belge-3 Öztoprak Ailesi Arşivi nu.741).
742 numaralı fotoğraf; Kim tarafından hangi makama yazıldığı belirsiz 29 Şaban 1323 (29 Ekim 1905) tarihli yazı suretidir. Mahkeme-i Teftişin kararı olduğunu tahmin ettiğimiz söz konusu yazıda; İlegüb köyünden Safi oğlu Şeyh Hüseyin Efendinin Veli Baba Zaviyesi tevliyetinde hak iddia ettiği belirtilmiş; daha önceden Safi oğlu Ramazan Efendi veya Mustafa Efendi adına tevliyet tevcihine dair kayıt bulunmadığı gerekçesiyle talep uygun görülmemiştir (Belge-4 Öztoprak Ailesi Arşivi nu.742).
743 numaralı fotoğraf; Veli Baba Zaviyesi tevliyet ve zaviyedarlık tevcihi ile ilgili kimden hangi makama yazıldığı belirsiz 9 Teşrin-i evvel 1311 (21 Ekim 1895) tarihli yazı suretidir. Söz konusu yazıda; Veli Baba Zaviyesine görevlendirilen mütevelli ve zaviyedarların isimleri ve tarihleri belirtilmiştir. Yazı, yukarıda Takiyüddin Efendinin Evkaf-ı Hümayun Nezaretine verdiği dilekçenin cevabı mahiyetindedir (Belge-5 Öztoprak Ailesi Arşivi nu.743).
744 numaralı fotoğraf; es-Seyyid Mehmet Takiyüddin ibn-i es-Seyyid Musa Kazım Efendinin tasdikli berat suretidir (Belge-6 Öztoprak Ailesi Arşivi nu.744).
745-748 numaralı fotoğraf; Uluborlu ve Senirkent halkından bazılarının Maliye Nezaretine “Takiyüddin Efendi Veli Baba sülalesinden değildir. Veli Baba sülalesi İlegüb köyünden Safi oğlu Mehmet bin Mustafa bin Ramazan’dır” şeklindeki yazılarına cevaben; Evkaf-ı Hümayun Nezaretinden Maliye Nezaretine yazılan 4 Mayıs 1325 (17 Mayıs 1909) tarihli yazıda; mahkeme-i teftiş tarafından yapılan tetkik neticesinde Mehmet Takiyüddin Efendiye tevliyetin tevcih edildiği belirtilmiştir.
Safi oğlu Hüseyin ve Rüzgar oğlu Molla Hasan ve Boyacı Ahmet ve Vesil oğlu Süleyman ve Gökçe oğlu Mustafa ve Durmuş oğlu Hasan Hüseyin ve Topal oğlu (..) ve gayrının Uluborlu Kazası Meclis İdaresinde Takiyüddin Efendi aleyhinde şehadetleri üzerine meclis-i mezkurdan Meşihat makamına gönderilen 5 Şaban 1327 (22 Ağustos 1909) tarihli mazbatada; Takiyüddin Efendinin Veli Baba sülalesine mensub olmadığı, Şeyh Hüseyin adına çıkan beratı pederi adına tahrif ettiği gibi iddialara yer verilmiştir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.745-748).
749 numaralı fotoğraf; Veli Baba Zaviyesi Vakfı Mütevellisi Takiyüddin Efendi ile Senirkentli Mehmet Ali oğulları arasında cereyan eden değirmen davasıyla ilgili Konya Valisi Ali Kemal imzalı 16 Şaban 1312 (12 Şubat 1895) tarihli yazı suretidir. Bu yazının altında Konya Valisi Ali Kemal Paşa’nın Sadaret Makamına yazdığı 9 Şubat 1312 (21 Şubat 1895) tarihli yazısı; dava konusu Veli Baba Değirmeninin vakıf mütevellisi Mehmet Takiyüddin Efendiye teslim edilmesi hakkındadır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.749).
750 numaralı fotoğraf; Veli Baba Zaviyesi Mütevelli ve Zaviyedarı Seyyid Mehmet Takiyüddin Efendinin Senirkentli Mehmet Ali oğulları tarafından Veli Baba Değirmenine yapılan müdahalenin önlenmesi için Sadarete yaptığı müracaat üzerine; 27 Kanun-ı evvel 1311 (8 Ocak 1896) tarihinde Evkaf-ı Hümayun Nezaretinden ve Sadaret’ten Konya vilayetine gönderilen emirname suretleridir. Söz konusu emirnamelerde; değirmene müdahalenin önlenmesi istenmiştir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.750).
751-752 numaralı fotoğraflar; Veli Baba Değirmeninin mütevelli Mehmet Takiyüddin Efendiye teslimi ile ilgili Rumi 1312 (1896/1897) yılında Konya vilayeti, Hamidabad Mutasarrıflığı ve Uluborlu Kaymakamlığı arasında yapılan yazışmalara ait yazı suretleridir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.751-752).
753 numaralı fotoğraf; rulo halinde evrak ve saklama kabıdır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.753).
754-760 numaralı fotoğraflar; 25 Rabiul-evvel 1315 / 11 Ağustos 1313 (23 Ağustos 1897) tarihinde tasdik olunan Veli Baba Zaviyesi Vakfiye suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.754-760).
761-762,765 numaralı fotoğraflar; kişisel fotoğraftır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.761-762,765).
763 numaralı fotoğraf; “değirmene dair olan evraklar bu zarf derununda toplanmıştır” notu yazılıdır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.763).
764 numaralı fotoğraf; Senirkentli Mehmet Ali oğullarının Veli Baba Değirmenine müdahalelerinin önlenmesi hakkında kimin, hangi makama yazdığı belli olmayan yazı suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.764).
766-773 numaralı fotoğraflar; İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisi hakkında yazı suretidir. Yazının baş kısmının bir kısmı yırtıktır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.766-767).
774-775 numaralı fotoğraflar; İlegüb köyü a’şarı ile ilgili Mahkeme-i Teftişin karar suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.774-775).
776 numaralı fotoğraf; Mahkeme-i Teftişin İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisiyle ilgili 28 Zilhicce 1326 (21 Ocak 1909) tarihli karar suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.776).
777 numaralı fotoğraf; İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisiyle ilgili Mehmet Takiyüddin Efendinin Şurayı Devlete verdiği 7 Haziran 1328 (20 Haziran 1912) tarihli dilekçe suretidir. Söz konusu dilekçede Takiyüddin Efendi, “Veli Baba oğlu Sünbülzade Seyyid Mehmet Takiyüddin” unvanını kullanmıştır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.777).
778 numaralı fotoğraf; 23 Temmuz 1310 (4 Ağustos 1894) tarihli yetmiş guruş harç bedelinin ödendiğine dair pusuladır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.778).
779-780 numaralı fotoğraf; Musa Kazım Efdinin vefatıyla boşalan Veli Baba Zaviyesi Vakfı tevliyet ve zaviyedarlığının Seyyid Mehmet Takiyüddin Efendiye tevcihi hakkında berat-ı alişan suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.779-780).
781 numaralı fotoğraf; daha önce okuduğumuz Veli Baba Dergahı ile ilgili belgelerin saklanması ve korunması ile ilgili 23 Mart 1342 (23 Mart 1926) tarihli yazı suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.781).
782-786 numaralı fotoğraflar; İlegüb köyü a’şarının Veli Baba Zaviyesine tahsisiyle ilgili 5 Teşrin-i sani 1329 (18 Kasım 1913) tarihli mahkeme kararı suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.782-786).
787 numaralı fotoğraf; daha önce okuduğumuz Takiyüddin Efendinin öz geçmişiyle ilgili Meşihat’ten sorulan sorulara verdiği cevaplar hakkında 28 Cemaziyel-evvel 1328 (7 Haziran 1910) tarihli yazıdır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.787).
788 numaralı fotoğraf; 25 Mayıs 1335 (25 Mayıs 1919) yazan pusuladır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.788).
789 numaralı fotoğraf; “Bab-ı Fetva Sicil-i Ahval Müdüriyeti dosya/adet 156 Bayezid dersiamlarından Seyyid Mehmet Takiyüddin Efendi” yazan pusuladır (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.789).
790 numaralı fotoğraf; Veli Baba Değirmeni hakkında 27 Teşrin-i sani 1317 (10 Aralık 1901) tarihli ve Başyaver? Hasan Tahsin imzalı Meşihat makamına yazılan yazı suretidir (Öztoprak Ailesi Arşivi nu.790).
SONUÇ
Bu bölümde, Veli Baba Değirmeni davasıyla ilgili belgeler çoğunluk teşkil etmektedir. Veli Baba Değirmeninin Veli Baba Dergahına iadesi için Adalet Bakanı, Dışişleri Bakanı, Sarayın ve Meşihatın yüksek bürokratları devreye girmiş, Konya vilayetine tavsiye yazıları yazmışlardır. Bir kapılı küçük bir değirmene bu kadar önem verilmesi, değirmenin kıymetinden ziyade; Mehmet Takiyüddin Efendi’nin bürokrasideki gücünden ileri geldiğini düşünüyoruz. Veli Baba Dergahı tevliyet meselesi, bu bölümdeki belgelerle biraz daha açıklığa kavuşmuş görünmektedir.
BELGELER
Belge 1
Belge yer numarası: Öztoprak Ailesi Arşivi nu.701
Tarih:
Hamidabad sancağına tabi Uluborlu kazası kuralarından Uluköy karyesinde han-ı ıtırnak olan ceddim sadat-ı Hüseyniyeden Veli Baba Dergahı şerifinin odalarının muhtaç-ı tamir bulunduklarından sene-i sabıkta otuz dört bin guruş icrayı tamiri hususu hakkında tanzim edilen keşf-i evvel Evkaf-ı Hümayun Nezaretine taktim edilmiş ise de dergah-ı mezkurun vakıf olmadığı cihetle tamiri nazarı itibara alınmayarak battala atılmış ve ileride bütün bütün mail-i istihdam olacağı derkar bulunmuş olmakla lütfen Hamidabad kazası mal sandığından tamiri için idare-i seniye-i hazreti padişahinin istihsali merhamet ve inayat-ı devletleri istirham olunur efendim.
Belge 2
Belge yer numarası: Öztoprak Ailesi Arşivi nu.732-733
Tarih: 20 Ramazan 1313 / 22 Şubat 1311 (5 Mart 1896)
Hariciye Nazırının Konya Vilayetine Tavsiyesi
Saadetlü efendim hazretleri vilayet-i aliyyeleri dahilinde Hamidabad sancağına tabi Uluborlu kazasında Uluköy’de defin-i han… Hariciye Nezaretinin Konya vilayetine verdiği tavsiye suretidir. Itırnak olan sadat-ı azamdan Veli Baba Hazretlerinin dergahına merbut olan ve mukaddema vilayet-i aliyelerince icra buyrulan tetkikat-ı musakafatı neticesinde mevkufiyeti mübeyyin ve muhakkik eden değirmeni marifet-i şerle derkar vaye-i temessükü Mehmet Ali oğullarının icraat-ı hükümete karşı değirmen-i mezkuru ahiren gasp etmeleri ve bu babda hilaf-ı vaki müstediyata kıyam eylemeleri üzerine mahallince olan evrak-ı istidaya değirmen-i mezkur mütevellisi evlad-ı vakf-ı müşarünileyden faziletli Seyyid Takiyüddin Efendi hazretlerine olunan azviyattan Efendi müşarünileyhin beratına karar verilirken evrak-ı mebhuse alelusul vilayet-i aliyyelerine bi’t-takdim derdest tetkik bulunduğu ifade ve değirmen-i mebhusenin evkaf-ı hümayun kuyudatınca dergah-ı şerife mevkuf merbutiyeti elyevm baki ve binaenaleyh ber-vechi meşrut vakıf olan müşarünileyhin taht-ı idaresinde olması lüzumu bedihi olduğuna dair nezaret-i müşarünileyhten makam-ı aliyyelerine hitaben bu kere bi’t-tastir yedinde bulunan tahrirat dahi arayi olunarak zaviye-i mezkur icabınca değirmen-i mebhusun vaziyeti hakkında evvel ve ahir iltizam ve icra buyrulduğu hikaye olunan lütuf ve mesai vilayet-penahileri (evrak yıpranmış bir kelime okunamadı) müdahaleden masuniyetine himmet buyrulacağı mesamm? bulunmuş olduğuna ve bu misallü sadat-ı kiram evkafına ait hizmet ve muamelata vilayet müstelzim ve me’curiyet ve mefharet olacağına binaen bu babdaki himmat-ı aliyelerinin şer’i ta’cil temenniyatını ibtidar olunmakla ol-babda emr ü irade efendim hazretlerinindir fi 20 Ramazan sene 1313 / 22 Şubat sene 1311 (5 Mart 1896)
Hariciye Nazırı
Ahmet Tevfik bin
İsmail Hakkı
***
Hassa-i (evrak yıpranmış bir kelime okunamadı) Konya Vilayetine Diğer Tavsiyesi
Saadetlü efendim hazretleri sadat-ı azamdan Veli Baba hazretlerinin Uluköy’deki dergahına vakfeylediği Veli Baba Değirmeninin ismi? vilayetle dergah-ı mezkurun vakfiyeti mahallinden sabit ve muhakkik olarak şer’an zilliyetlerinden alınıp evlad-ı müşarünileyten Mehmet Takiyüddin Efendi dailerine teslim olunduğu ve müddeiler tasarruf iddiasında bulundukları halde mahkemeye müracaat ve murafaa ve muhakeme olmaları cevab-ı sevap ita buyrulduğuna dair mukaddema makam-ı aliye-i sadaret-penahiye mebhus tahrirat-ı aliyelerinden sonra müddeiler mahkeme-i aidesine müracaat etmeyip hod ve hod bir takım kesanlar değirmen-i mezkuru tekrar gasp ettiklerinden efendi mumaileyhleri ahiren vaki olan istidası üzerine mahkeme-i teftişten istihsal eylediği ilam ve makam-ı sami-i sadaretten yazılan emirnamenin ve makam-ı nezaretten tastir kılınan tahriratı müstashiben mumaileyh bu kere ol-tarafa azimet etmiştir mezkur ilamın şürut-ı vakıf ve mebhus-ı dergaha izafetle evladının tasarrufunda bulunanlarını şürut ve tahsis eylediğinden bahisle müddeilerin mahkemeye müracaat eylemeleri hüküm olunmuş ve işbu hükm-i seniye değirmenin mütevellisine teslimine meşreb bulunduğuna ve şu halde işbu müddeilerin mahkemeye gitmeleri dahi değirmenin ber-vechi meşrut-ı vakıf mütevellisi yedinde olmasına menut olduğuna ve nezd-i vakıfe-danilerinde malum olduğu üzere şart-ı vakıfı tağyir-i müstecil? el-mekan bulunduğuna ve mezkur değirmen evvelce marifet-i hükümetle teslim edilmiş bulunduğuna nazaran müddeileri mahkemeye müracaat (evrak yıpranmış iki kelime okunamadı) efendi mumaileyhin istihsali mesruriyeti hususuna lütuf ve himmet buyrulmasını istibka-yı teveccühat-ı alilerine ve saye-i menab? ittihaz olunmakla ol-babda irade efendim hazretlerinindir fi 14 Şaban sene 1313 / 17 Kanun-ı sani sene 1311 (30 Ocak 1896)
Yaver-i Ekrem ve Hassa-i Orduyu Hümayun Müşaviri
Mehmet Rauf bin Abdi
Adliye Nazırının Tavsiyesi
Saadetlü Efendim Hazretleri
Vilayet-i aliyeleri dahilinde Hamidabad sancağına tabi Uluborlu kazasında Uluköy’de defin-i han ıtırnak olan sadat-ı azamdan Veli Baba Hazretlerinin dergah-ı şerifine vakfettiği ve Senirkent ahalisinden Mehmet Ali oğullarının müdahale eylediği Veli Baba namıyla meşhur değirmen hakkında vakf-ı müşarünileyh evladından olup meşihat ba-irade-i seniye-i hilafet-penahi uhdesine tevcih buyrulan faziletlü Seyyid Takiyüddin Efendi hazretleri tarafından vaki olan iddia üzerine mezkur değirmenin dergah-ı mebhuse merbut ve mevkufiyeti taraf-ı alilerince icra edilen tetkikat neticesinden müsteban olduğu ifadeden anlaşılmış ve ol-babda Evkaf-ı Hümayun Nezareti celilesinden makam-ı aliyyelerine bi’t-tastir efendi müşarünileyhin yedinde olup görülen tahriratta dahi değirmen-i mebhusenin ber-muceb şürut-ı vakıf evlad-ı vakıf müşarünileyhin idarelerinde bulunması lüzumu beyan olunmasına ve bu gibi evkafa ait muamelatın şürut-ı vakıf muhafazası lazım olduğuna nazaran evvel ve ahir icra ve ilzam buyrulduğu hikaye olunan mesai aliyyeleri icabınca icrayı adaletle müdahale-i vakıanın men’i (evrak yıpranmış bir kelime okunamadı) istikmaline himmet buyrulması siyakının terkim-i rakime-i senaver-i ibtidar olunmakla ol-babda irade efendimindir fi 27 Ramazan sene 1313 / 29 Şubat sene 1311 (12 Mart 1896)
Adliye Nazırı
Konya Vilayeti Merakiz Niyabetine Şer’iyesine
Faziletlü Efendim Hazretleri Uluborlu kazasında Uluköy’de medfun Veli Babanın Dergah-ı şerifine vakfeylemiş olduğu Veli Baba namıyla meşhur değirmeni Senirkent ahalisinden Mehmet Ali oğullarının müdahale etmekte bulunduklarından ve mezkur değirmenin dergah-ı şerifi mezkura merbutiyet ve mevkufiyeti vilayetçe cereyan eden tahkikat neticesinden dahi anlaşıldığından bi’l-bahis iptal-i vakıf sadedinde bulunan merkumanın men’i müdahaleleri esbabının istikmali hususunun sui-fazılane yine izbarı dergah-ı mezkur postnişini Seyyid Takiyüddin Efendi tarafından niyaz kılınmış olmakla usulen muktezasının ifasıyla muhafaza-i hukuk vakıf emrinin bezl-i müzeyyen himmet ve itina buyrulması siyakının (..) tahrir kılındı fi 14 Şevval sene 1313 / 17 Mart sene 1312 (28 Mart 1896)
Müşavir-i Meşihat-ı Aliyye es-Seyyid Ali Rıza
Belge 3
Belge yer nu: Öztoprak Ailesi Arşivi nu.741
Tarih: 19 Eylül 1311 (1 Ekim 1895)
Evkaf-ı Hümayun Nezaret-i Celilesine
Hamidabad sancağında Uluborlu kazasında vaki Uluköy ve Çaylak harmanının sadat-ı kiramdan Veli Baba Hazretlerinin köyü olmakla 1048 (1047 olması gerekir) tarihinde dergah-ı şerife vakıf olunmuş ve 1053 (1643) tarihinde Ali nam bir kimesne tımara tahsis ettirmiş ve 1057 (1647) tarihinde vakfa tashih olunmuş ve 1068 (1658) tarihinde tımara tashih olunup (silik dört kelime okunamadı) evladından Mustafa bila veled fevt olmakla Maliye Nezareti celilesinden zapt olunmuş şu halde zaviye-i mezkurenin karye-i mezkurede tarih-i mezkurdan beri alakası kalmamış diye Defter-i Hakanide mestur ve mukayyed olduğu halde karyemiz ahalisinden (üç kelime net çıkmadığı için okunamadı) safi oğlu Hüseyin bin Hacı Mustafa bin Ramazan bin Hüseyin bin Köse Halil bin Safi nam kimesne bundan yüz elli seneden beri dergah-ı şerifin tevliyet ve zaviyedarlığı merkum Hacı Safi üzerinde imiş merkum Safi’den 1208 tarihinde oğlu Köse Halil ve Halil’den de oğulları Ramazan ve biraderi Hüseyin’e tevcih kılınmış karye-i mezkureye öşri ve taşir imişler ve onlardan da ciheteyn ve mezkureteyn pederim Hacı Mustafa’ya tevcih olunup ve onlardan bana tevcih olunmak lazım gelirken tevcih olunmayıp zikr olunan tevliyet ve zaviyedarlık sadat-ı kiramdan Veli Baba evladından meşhur ve maruf Seyyid Nebi Dedenin üzerinde etmiş gibi ondan da evlad-ı evlad evlada Seyyid Musa Kazım’a tevcih ondan da mahdumu Seyyid Mehmet Takiyüddin’e tevcih olunmuş diye dava ettiğini bu husus için Senirkent’ten Hırlıcı? oğlu Mehmet’i sene-i sabıkta vekil gönderip cevap verildiği gibi bu sene dahi Mehmet Ali Efendi oğlu Mustafa’yı vekil gönderip dergah-ı şerifin tahsisatını kat’ ettirmeğe Adliye ve Maliye nezaretlerine arz-ı hal verdirmiş olmakla eğerçi Cihat İdaresinden tarih-i mezkurdan beri Safi ve Halil ve Ramazan ve Mustafa üzerlerine veya Safi oğlu Sait/Hayati? ve Safi oğlu Halil ve Safi oğlu Ramazan ciheteyn-i mezkureteyn tevcih olunduğuna dair bir kayıt var ise ihracı yoğusa (yoksa) böyle kayda zaferyab olunmadığından bahisle merkum Hüseyin’in davayı vahiyesinden tahlis olmaklığım için ceddim sadat-ı kiramdan Veli baba Hazretlerinin daiyelerine gelinceye kadar ecdadımızı kimler üzerine ciheteyn-i mezkureteyn tevcih olunup ve tarih-i tevcihlerini ve isimlerini kuyud-ı atikalardan zeyl-i arz-ı hal acizaneme ihraç olunmasına ve Maliye ve Adliye nezaretlerinin nezaret-i asafanelerine gelen tezkirelere cevaben mahkeme-i teftişten verilen ilamın dahi tavzihen zir-i arz-ı hal bendeganeme derkenar olunması hususunda Cihat İdaresine sual buyrulmak kuyud-ı mezkure bade’l-ihrac ve ilam-ı mezkurun derkenarıyla yed-i daiyaneme itasını niyaz ve istirham eylerim ol-babda emr ü ferman hazreti menlehül-emrindir fi 19 Eylül 1311 (1 Ekim 1895)
ed-Dai Dergah-ı Şerif
Postnişini Mehmet Takiyüddin
Pul
Mühür
Dilekçe, 19 Eylül 1311 (1 Ekim 1895) tarihinde Cihat İdaresine havale edilmiştir.
Belge 4
Belge yer numarası: Öztoprak Ailesi Arşivi nu.742
Tarih: 29 Şaban 1323 (29 Ekim 1905)
Mukaddema Mahkeme-i Teftişe havale buyrulan iki kıta arz-ı hal ve Maliye Nezareti celilesinin tezkiresi üzerine evkaf-ı mülhaktan Uluborlu kazasına tabi İlegüb karyesinde vaki e’izze-i kiramdan Veli Baba Zaviyesi Vakfının ber-vechi meşrut tevliyet ve zaviyedarlık cihetlerinin pederim Mustafa Ramazan’ın mahlulünden ber-muceb vakf-ı uhdesine intikali lazım gelir iken Ilgın muhacirlerinden Takiyüddin bir takım hile ve desise ile kendi uhdesine intikal ettirmiş ise de mahallince ikame-i dava ile muhakemelerin icra kılınmakta olduğundan bahisle hitamına kadar dergah-ı mezkure taamiyesinin mevkuf tutulması istidası karye-i mezkur ahalisinden Safi Ramazan oğlu Şeyh Hüseyin bin Mustafa imzasıyla verilen arz, muhasebe-i umumiye maliye ifadesiyle leffen irsal kılınmış cihet-i mezkurun Mehmet Takiyüddin Efendiye tevcih kılındığı 1310 senesi Ağustosun 22. Günü (3 Eylül 1894) tarihli tezkire-i aliye nezaret-i penahilerine iş’ar buyrularak hazinece kaydı tesviye kılınmış olmakla müfad-ı istidaya nazaran icabının icrası Maliye Nezareti celilesinin tezkire-i aliyesinde iş’ar buyrulmuş ve ciheteyn-i mezkureteynin aba-an ced intikal ede geldiğinden ve kendisi evlad-ı vakıftan bulunduğundan akdemce mahallinden mevrud mazbata ve ilam-ı şer’iye müsteniden uhdesine tevcih olunmuş ise de Safi oğlu Hüseyin nam kimesne bağırmak müdahale eylemekte olduğundan bahisle men’i için ilam-ı şer’i itası es-Seyyid Mehmet Takiyüddin imzasıyla verilen merbut arz-ı hali istida kılınmış ve ciheteyn-i mezkureteynin Musa Kazım Efendi ile Sünbül Babanın vefatıyla mahlulünden 1312 senesi Safer-i el-hicriyenin 15. Günü (18 Ağustos 1894) tarihiyle Maliye hazinesinden muhassası şehri beş yüz guruş taamiye ile Mehmet Takiyüddin Efendi ile Musa Kazım Efendiye tevcih olunarak beratı verilip Mustafa Efendi ile Ramazan Efendiye tevcih olunduğuna dair kayıt bulunamadığı Cihat İdaresinden mahreç derkenarda gösterilmiş ve ber-muceb kaydı ciheteyn-i mezkureteyn elyevm Mehmet Takiyüddin Efendi uhdesinde olup 1287 (1870) senesi tarihinden beri icra kılınan tevcihatın Mustafa Ramazan Efendiye tevcihin sebk etmediği anlaşılmış olmakla bu suretle müstedi mumaileyh Şeyh Hüseyin Efendinin istidası mücerret üzerine taamiye-i mezkurun tevkifi caiz olamayacağından kemakan mumaileyh Mehmet Takiyüddin Efendiye itası hususunun Maliye Nezareti celilesine tezkire-i aliye-i nezaret-i penahilerinin tastiri iktiza eder diye 1313 senesi şehri Rabiul-ahiriyenin evvel ikinci günü (22 Eylül 1895) tarihiyle yazılan derkenar 1311 senesi eylülün 23.günü (5 Ekim 1895) tarih ve Avni Efendi imzasıyla Cihat İdaresine verildiği kayden anlaşılmış olmakla ol-babda emr ü ferman hazreti menlehü’l-emrindir fi 29 Şaban sene 1323 (29 Ekim 1905)
Pul
Belge 5
Belge yer numarası: Öztoprak Ailesi Arşivi nu.743
Evkaf-ı mülhaktan Uluborlu kazasına tabi İlegüb karyesinde vaki e’izze-i kiramdan Veli Baba Zaviyesi Vakfının bervechi meşrut tevliyet ve zaviyedarlığı için henüz berat-ı ali verilmediği selh-i Muharrem 1208 (5 Eylül 1793) tarihinde ekber ve erşed ve eslah evlad-ı vakıftan Seyyid Nebi Baba uhdesine müceddiden tevcih olunduğu müş’ir berat-ı ali verilmiş ve sonra vefatıyla mahlulünden selh-i Zilhicce 1226 (13 Ocak 1812) tarihinde oğlu Hüseyin Babaya ve onun vefatıyla mahlulünden 20 Recep 1287 (16 Ekim 1870) tarihinde Musa Kazım Efendi bin Hüseyin Babaya ve onun da vefatıyla mahlulünden 15 Safer 1312 (18 Ağustos 1894) tarihinde maliye hazinesinden mahsus şehri beş yüz guruş taamiye tahsisi ile Mehmet Takiyüddin Efendi bin Musa Kazım Efendiye tevcih olunduğu mübeyyin beratı verildiği kayden anlaşılmıştır.
Belge 6
Belge yer numarası: Öztoprak Ailesi Arşivi nu.744
Tarih: 3 Rabiul-evvel sene 1312 (4 Eylül 2894)
Hamidabad sancağı dahilinde Uluborlu kazasında Uluköy karyesinde medfun sadat-ı azamdan Veli Baba Tekkesine taamiye olarak beş yüz guruş irade-i seniye-i padişahanem iktizasından bulunmuş dergah-ı mezkur meşihati aziz müşarünileyh evladından Seyyid Musa Kazım uhdesinde olup mumaileyhin bu kere vefat eylediği dersaadette bulunan mahdumu Seyyid Mehmet Takiyüddin ifade-i şehadetinden anlaşılmış olduğu beyanıyla taamiye-i mezkurenin tahsis muamelesi bade icra kılınmak üzere meşihat ciheteyn hakkında lazım gelen muamelenin icrasına dair Maliye Nezareti celilesinin ba-tezkire vaki olan iş’arı üzerine istizahatı havi sebk eden iş’ara cevaben varid olan Hamidabad sancağı idare meclisi mazbatasıyla melfuf olan ilam-ı şer’i ve evrak-ı sairesi evkaf-ı mülhaktan Uluborlu kazasında İlegüb karyesinde mevcut ve mamur olarak derununda avende ve revendeye itam-ı taam olunmakta idüğü beyanıyla ciheteyn-i mezkureteyn müteveffa mumaileyh mahlulünden hizmetlerini ifaya mukadder olan mumaileyh Mehmet Takiyüddin’e tevcihi hususu iş’ar ve vakf-ı mezkurun vakfiyesi sureti musaddakası irsal olundukta (..) tetkikat-ı lazime lede’l-icra ciheteyn-i mezkureteyn ber-vechi muharrer mumaileyh Musa Kazım’ın uhdesinde idüğü anlaşılmış ve mealen şer-i şerife muvafık ve kayd-ı ihtiyaciye layık idüğü bi’t-tetkik anlaşılan mezkur suret-i vakfiye hükmünce vakf-ı mezkurun tasarrufu vakfın nefsine ba’de oğlu Seyyid Hüseyin’e ve sonra batnen ba’de batnen ba’de batn ve neslen ba’de nesl evlad-ı evlad evlad-ı zekuruna ve onlardan sonra ve evlad-ı inasa meşrut ba’de’l-inkıraz rey’i hakim beldeye mufavvız bulunmuş olduğuna ve zaviye-i mezkure derununda ayin-i tarik olunur tekkelerden olmayıp ayende ve revendeye itam-ı taam olunur misafirhane kabilinden idüğü suret-i iş’arıyla vakfiye-i mezkure mealinden ve kayıttan anlaşıldığına mebni mezkur suret-i vakfiyenin Cihat Kalemine kaydıyla sahib-i yedine ifası ve ciheteyn-i mezkuretynin müteveffa mumaileyh mahlulünden mahdumu mumaileyh işbu rafi’-i tevki’-i refi’iş-şan-ı hakani Seyyid Mehmet Takiyüddin’e meşrutiyet üzere tevcihi mahkeme-i teftişten olunan ilam üzerine makam-ı nezaret-i evkaf-ı hümayunumdan bi’t-takrir ifade kılınmakla mucebince tevcih olunmak fermanım olmakla 1312 senesi Saferinin 15.günü (18 Ağustos 1894) işbu berat-ı alişanımı verdim ve buyurdum ki mumaileyh zikrolunan tevliyet ve meşihat cihetlerine mutasarrıf olup ayende ve revendeye itam-ı taam etmek üzere tahsis olunan beş yüz guruş ahz edip duayı devam imam Ali ve şevket-i şahaneme muvazabet eyleye tahriren fi’l-yevmi’s-salis min şehri Rabiul-ula sene isna aşera ve selase-mie ve elf 3 Rabiul-evvel sene 1312 (4 Eylül 2894)
Pul
Mühür
(Devam edecek)
KAYNAKLAR
Öztoprak Ailesi Arşivi numara: 701-790
NOT: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.
Dr. İbrahim KARAER
e-mail: [email protected]
Yorum bulunmamaktadır.