Dr. İbrahim KARAER
Özet
Halkevleri, 1932 yılında Cumhuriyet Halk Partisinin kültür şubesi olarak faaliyete geçmiş ve kısa zamanda ülke çapında örgütlenerek, Türk halkının aydınlatılmasına, Türk dili ve kültürünün gelişmesine, Türkiye Cumhuriyeti Devleti kuruluş felsefenin benimsenmesine büyük katkı sağlamıştır. Halkevleri dernekler yasasına tabi olmadığı için tüzel kişiliğe sahip değildi. Halkevleri şubelerinin açılmasına parti karar veriyor, yöneticilerini parti seçiyor, bütçe ve faaliyetlerini parti denetliyordu. Halkevlerinin faaliyet gösterdiği yıllar, Türkiye’de tek parti yönetiminin egemen olduğu ve çok partili siyasi hayata adım atıldığı yıllardır. Halkevlerini benimseyenler, onu çok yüceltmiş; karşı olanlar ise, görmezden gelmişler veya zaaflarını öne çıkarmışlardır. Halkevlerini o günün şartlarında değerlendirmek gerekir. Bu çalışmanın amacı, Isparta ilinde açılan Halkevleri ve Halkodalarının faaliyetleri hakkında bilgi vermek, böylece Isparta ilindeki kültür kuruluşlarının tarihine ışık tutmaktır. Ayrıca Isparta ilinden yola çıkarak 1932-1951 yılları arasında Türkiye’de etkin bir kültür kuruluşu olarak faaliyet gösteren Halkevleri konusunda toplumu bilgilendirmektir. Isparta ilinde açılan Halkevleri ve Halkodaları ile ilgili bilgileri; “Isparta Halkevi Mecmuası Ün”, “Ankara Halkevi Mecmuası Ülkü” ve Halkevleri ile ilgili yayınlar ile Cumhuriyet Arşivindeki belgelerden tespit etmeye çalıştık. İleride yapılacak yeni araştırmalarda, bu konuda daha ayrıntılı bilgilere ulaşılması en büyük dileğimizdir.
Anahtar Kelimeler /Keywords
Halkevleri, Halkodaları, Isparta Halkevi, Atabey Halkevi, Eğirdir Halkevi, Keçiborlu Halkevi, Senirkent Halkevi, Sütçüler Halkevi, Şarkikaraağaç Halkevi, Uluborlu Halkevi, Yalvaç Halkevi
Halkevlerinin Kuruluşu ve Ülke Çapında Yayılması
Türkiye’deki sivil toplum kuruluşlarının geçmişi, II. Meşrutiyet dönemine kadar geriye gider. 25 Mart 1912’de İstanbul’da kurulan ve kısa zamanda savunduğu fikirlerle Türkçülüğün merkezi haline gelen Türk Ocağı, başlangıçtan itibaren siyasetle uğraşmayacağını ilan etmiş ve siyasi partilerden uzak durmaya çalışmıştır. Türk Ocağının siyasi iktidarlar ile arasına mesafe koyma çabası, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde hoş karşılanmamış; 1927 yılında Türk Ocağı Yasasında yapılan değişiklikle CHP’nin Türk Ocakları yönetiminde söz sahibi olmasının yolu açılmıştı. Türk Ocağının liberal yapısı CHP ile uyuşmuyordu. CHP’nin ileri gelenlerinde bir gün Türk Ocaklarının siyasi partiye dönüşeceği endişesi vardı. Türk Ocaklarının savunduğu “bütün Türklük” fikri ve uzak ülkü olarak benimsediği “Turan” ülküsü; başta Sovyetler Birliği olmak üzere yabancı devletleri endişelendiriyordu. Bazılarına göre milli devlet kurulmuş, Türk Ocaklarına ihtiyaç kalmamıştı. Bütün bu olumsuzluklar birbirine eklenerek Türkiye çapında 264 şubesi bulunan, Ankara’da görkemli bir binaya sahip olan Türk Ocakları; Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifi üzerine 10 Nisan 1931 tarihinde kendini feshetmek zorunda bırakıldı (Karaer, 1992: 9-41). CHP’nin 10-18 Mayıs 1931 tarihleri arasında toplanan 3. Büyük Kongresinde Türk Ocaklarının kendini feshi ve CHP’ye katılma kararı kabul edilerek, yapılan tüzük değişikliği ile doğrudan CHP’nin denetiminde Halkevlerinin kurulmasına imkan sağlandı.
Halkevleri, Cumhuriyet Halk Partisinin kültür şubesi olarak 19 Şubat 1932 tarihinde 14 il merkezinde görkemli törenlerle açıldı. Halkevlerinin açılış günü olan 19 Şubat ve bu günü takip eden ilk Pazar günü, her yıl “Halkevleri Bayramı” olarak kutlandı. 24 Haziran 1932 tarihinde il ve ilçe merkezlerinde açılan 20 Halkevi ile birlikte, Halkevlerinin sayısı 34 oldu. Halkevlerinin ilk altı aylık çalışma döneminde 1.392’si bayan olmak üzere 18.000 kişi görev almış; çeşitli konularda 299 konferans verilmiş, 868 toplantı düzenlenmiş; bu etkinliklere 227.292 kişi katılmıştır (Halkevleri Yıldönümünde, Mart 1933, 114). Bu verilere dayanarak Halkevlerinin başlangıçtan itibaren yoğun bir faaliyet gösterdikleri ve bunun karşılığında halktan büyük ilgi gördüklerini söyleyebiliriz.
24 Şubat 1933 tarihinde il ve ilçe merkezlerinde 21 Halkevi daha açıldı. Bu Halkevleri arasında Isparta Halkevi de vardı. Halkevlerinin sayısı 1934’te 80, 1935’te 103, 1936’da 136, 1937’de 167, 1938’de 209 oldu. Yalvaç Halkevi 1936’da, Şarkikaraağaç Halkevi 1938 yılında açıldı. Şubat 1939’da 158 Halkevi daha faaliyete geçti, toplam sayı 367’ye ulaştı. 1939 yılında açılan 158 Halkevi arasında Isparta ilinde açılan Atabey, Eğirdir, Gönen, Keçiborlu, Senirkent, Sücüllü, Sütçüler ve Uluborlu Halkevleri de bulunmakta idi (Güllü, I. Ve II. Teşrin 1939, 940-941).
1940 yılında küçük kasaba ve köylerde Halkevi ihtiyacını karşılamak üzere “Halkodaları” kurulması kararlaştırılmış ve aynı yıl 141 Halkodası açılmıştır. 1941 yılında yurt dışında Halkevleri açılmasına karar verilmiş; 19 Şubat 1942 tarihinde ilk kez İngiltere’nin başkenti Londra’da “Londra Halkevi” hizmete girmiştir. Londra Halkevi, yurt dışında açılan tek Halkevi olup, bundan başka yurt dışında Halkevi açılmamıştır. 1945 yılı başlarında ülke çapında 437 Halkevi, 2.688 Halkodası bulunmakta idi. Isparta ilinde Isparta, Atabey, Gönen, Keçiborlu, Eğirdir, Şarkikaraağaç, Sütçüler, Uluborlu, Senirkent, Yalvaç ve Sücüllü’de 11 Halkevi; 53 köyde Halkodası mevcuttu (İlimiz Halkevleri, Şubat-Mart 1945, 1850-1852). 1946 yılı başında açılan Halkevi sayısı 455’e, Halkodası sayısı 4.066’ya yükselmiştir. 1945’den 1946’ya Halkodası sayısında büyük bir artış olduğu görülmektedir. 1947 yılında açılan Halkevi sayısı 463, Halkodası sayısı 4.170’dir. Aynı tarihte Isparta İlinde 11 Halkevi ve 59 Halkodası bulunmakta idi (Isparta İlinde, Ocak-Mart 1947, 2084). “1950 yılında Halkevlerinin sayısı 478’e, Halkodalarının sayısı 4.322’ye ulaşmıştır.
Halkevlerinin Amacı, Yapısı ve İşleyişi
1932 yılında yayımlanan “Halkevleri Talimatnamesi”ne göre, “Halkevi, kalplerinde ve dimağlarında memleket sevgisini mukaddes ve ileri yürüten yüksek bir heyecan halinde duyanlar için toplanma ve çalışma yeridir.”(Halkevleri Talimatnamesi, 1932: 3) Halkevleri Öğreneğinde Halkevlerinin amacı şöyle belirlenmiştir: “Partimizin program temelleri cumhuriyetçilik, ulusçuluk, halkçılık, devletçilik, laiklik ve devrimciliktir. Programımız bu ana ve temel prensiplerin egemenliği ve sonsuz olması için bu sıfatlarda kuvvetli vatandaşlar yetiştirilmesini hedefler… Halkevlerinin amacı, bu uğurda çalışacak ülkülü vatandaşlar için toplayıcı ve birleştirici yurtlar olmaktır.” (Halkevleri Öğreneği, 1935: 4). Halkevleri İdare ve Teşkilat Talimatnamesinde de Halkevlerinin “CHP’nin cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik ve inkılapçılık prensipleri içinde çalışan bir kurum” olduğu vurgulanmıştır (Halkevleri İdare ve, 1940: 3).
Halkevlerinin amacı, tüzük ve talimatların yanı sıra parti yöneticileri tarafından da değişik şekillerde ifade edilmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri Recep Peker, Halkevlerinin açılış töreninde yaptığı konuşmada Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)’nın Halkevleri ile takip ettiği gayeyi, “Milleti şuurlu, birbirini anlayan, birbirini seven, ideale bağlı bir halk kütlesi halinde teşkilatlandırmak” olduğunu söylemiştir (Recep (Peker), Şubat 1933, 4-5). İsmet İnönü, Halkevlerinin kuruluşunun birinci yıldönümünde yaptığı konuşmada; “Halkevleri vatandaşların külfetsizce toplanacakları yer olduğu gibi, vatandaşların memleket ve millet işlerini, bilhassa milletin yüksek kültür işlerini düşündükleri gibi, zahmetsiz konuşabilecekleri bir yerdir. Halkevlerine ilk açıldığı günden itibaren büyük bir milli müessese ehemmiyetini atfettik. (…) Cumhuriyet Halk Fırkasının, Halkevleri vasıtasıyla memleket içinde takip ettiği kültür politikası; bu vasıta ile ilim ve fenni, güzel sanatları yaymak, bu memleketin siyaseti, iktisadiyatı hakkında en yeni, en doğru malumatı ortaya dökmektir. (…) Halkevleri, Cumhuriyet Halk Fırkasının kendi prensiplerinin ne olduğunu ve bu prensiplerin memlekette nasıl tatbik edildiğini her gün halkımıza söylemek için de başlı başlına bir merkezdir. (…) Halkevleri, fikir olarak ve müessese olarak mesuliyet mevkiinde bulunan siyasi partimizin, bütün özünü ve varlığını halkın geniş tabakalarına anlatması ve sevdirmesi için mühim bir merkezdir” demiştir. (İsmet Paşa’nın, Mart 1933, 100-101) Halkevlerinin kuruluşunun 15. Yıldönümü töreninde konuşan CHP Genel Sekreteri Hilmi Uran, “Halkevlerini, inkılabımızın hakiki bir bekçisi olduğu kadar, milli hayatımızın gelişmesi için de lüzumlu tesisler olarak mütalaa ediyor ve bir halk terbiyesi kurulu olarak kabul ediyoruz” demiştir.
İsmail Hakkı Baltacıoğlu’na göre, Halkevlerinin en önemli görevi her alanda gerilikle savaşmaktır. Bunun için iki şey gerektir: Önce milli kültür bilinci, sonra da bu milli kültürü yaymak. Halkevleri en milli, en orijinal, en ideal yaşayış yeri olmalıdır. Halkevleri irtica ile savaştığı kadar kozmopolitlik, soysuzlukla da savaşmalıdır (Baltacıoğlu, 1950: 33). Isparta Halkevi Ün Mecmuası neşriyatından sorumlu Kemal Turan’a göre, Halkevlerinin amacı; “Türk kültürünü yükseltmektir. Bunun için Halkevlerinde içinde bulunan şehir ve kasabanın kalabalığına göre kollar kurulur. Bu kollara yazılı her yurttaş; ya güzel sanat şubelerinden biriyle uğraşır ve yakınlarını uğraştırır yahut spor hareketlerine, köycülük çalışmalarına katılır. Böylece Halkevleri ve Halkodaları öğrenme çağını aşmış her yurttaş için bir çalışma, bir yetişme yuvasıdır.” (Turan, Ocak-Mart 1947, 2079-2080)
Halkevleri, yukarıda sıralanan amaçların ötesinde o günün Türkiye’sinde yaşanan olayların sonucunda bir ihtiyaç olarak doğmuştu. 1925 yılında yaşanan Şeyh Sait isyanı ülkeyi derinden sarsmıştı. 1929 yılında dünyada yaşanan ekonomik kriz, ülkede sıkıntılara sebep olmuş, halk arasında memnuniyetsizliği artırmıştı. 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası ile girişilen çok partili siyasi hayata geçiş denemesi başarısızlıkla sonuçlanmış, ardından Menemen olayı yaşanmıştı. Bu tecrübeler, inkılapların halk arasında tam olarak yerleşmediğini, devlet ile halk arasında büyük bir kopukluk olduğunu, eğer tedbir alınmazsa rejimin tehlikeye düşeceğini gösteriyordu. Halkevleri ile bu eksikliğin giderilmesi amaçlanmıştı. Cumhuriyet önderleri, Serbest Cumhuriyet Fırkası denemesinden sonra ülkeyi tek parti iktidarı ile yönetmeye karar vermişler ve parti ile uyumlu çalışacak yeni bir örgüte ihtiyaç duymuşlardı. Yeni kurulacak örgüt vasıtasıyla dil-tarih-edebiyat-folklor araştırmalarına önem verilecek, milli bilinç ve birlik ruhu geliştirilecekti. Kütüphane ve müzeler açılacak, temsiller verilecek, kitap broşür ve dergiler yayınlanarak halkın eğitimine ve milli kültürün gelişmesine katkı sağlanacak; inkılaplar halka daha iyi anlatılacak, cumhuriyet yönetimi benimsetilecek, aydın / yönetici / halk kaynaşması sağlanacaktı. Bu örgüt, geniş halk kitleleri arasında her türlü sporu yayıp geliştirecek, halkın ruh ve beden sağlığı korunacaktı. Fakir öğrenci ve ailelere yardım elini uzatacak, köylere kadar giderek halkın tarımsal üretim, ekonomik durumu ve sağlığı ile daha yakından ilgilenecekti. Bütün bu ihtiyaçlar ve beklentiler göz önüne alınarak Halkevlerinin kurulmasına karar verildi.
Halkevlerinden beklentiler bunlarla sınırlı değildi. Nazım Örensun, Halkevlerinin kuruluşunun VI. Yılı münasebetiyle Isparta Halkevi Mecmuası Ün’e yazdığı başyazıda; Halkevlerine kutsallık atfeden ifadeler kullanmış ve “Cumhuriyet’in kendisine mabet olarak Halkevlerini kurduğunu” söylemiştir. Örensun’a göre “Halkevleri; Türk milletini teşkil eden her ferdin ruhuna ve bu ruhların taşıdıkları kardeşlik duygularına bir muayyeniyet (belirlilik) ve bir disiplin verecektir. (…) Milli ülkülerin organizasyonunu yapacak olan yegane müessese halkevleridir. (…) Bu vatanın havasını teneffüs eden her ferdin ilk vatan borcu olarak göreceği iş, Halkevi çatısı içinde çalışanların yürüdükleri yola katılmasıdır. (…) Halkevleri; tabiatın vahdet, birlik, benzeyiş, farksızlık kanunlarını kendisine ülkü edinmiş bir müessesedir. (…) Halkevleri, çatısı altında toplayacağı Türk vatanının her ferdini, kardeş olan mütecanis (aynı cinsten, homojen) Türk ulusunu aynı dil, aynı iman, aynı dilek, aynı ülkü, aynı samimiyet ve aynı aşk birliği içinde yaşatacaktır.” (Örensun, Şubat 1938, 664-666)
1932 yılında yayımlanan “C.H.F. Halkevleri Talimatnamesi”ne göre Halkevleri;
1-Dil, Tarih ve Edebiyat Şubesi,
2-Güzel Sanatlar Şubesi,
3-Temsil Şubesi,
4-Spor Şubesi,
5-Sosyal Yardım Şubesi,
6-Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi,
7-Kütüphane ve Yayın Şubesi,
8-Köycülük Şubesi,
9-Müze ve Sergi Şubesi olmak üzere toplam dokuz şubeden oluşmakta idi. (20 Nisan 1940 tarihinde tarih çalışmaları, Dil ve Edebiyat Şubesinden ayrılarak, Müze ve Sergi Şubesine bağlanmıştır.)
Bir yerde Halkevinin açılabilmesi için tüzükte belirlenen şubelerden en az üçünün kurulması gerekiyordu. Her şubenin kendine ait üye kayıt defterleri vardı. Üye sayısı 50’ye kadar olan şubelerde 3, 50’den fazla olan şubelerde 5 kişiden oluşan komiteler seçiliyordu. Halkevleri yönetim kurulları, komite temsilcilerinden oluşmakta idi. Halkevleri başkanları, o bölgenin parti teşkilatının yönetim kurulu tarafından; Ankara Halkevi Başkanı ise, CHP Genel Merkez yönetim kurulu tarafından seçiliyordu. Halkevlerine üye olmak ve orada çalışmak için CHP’li olmak şartı yoktu. Ancak Halkevleri yönetiminde ve şube komitelerinde görev alabilmek için partili olmak zorunluluğu vardı. Halkevleri yönetiminde öğretmen ve memurlar da görev alabiliyordu. Halkevleri açılma kararı CHP Genel İdare Heyetine, evlerin teşkili ve düzenlenmesi parti il idare heyetlerine aitti. Bir yerde Halkevi açmak için uygun bir binaya ve Halkevini yaşatacak imkana sahip olması gerekiyordu. Halkevi binaları, CHP il idare heyetleri tarafından temin ve tanzim ediliyor, masrafları yine parti tarafından karşılanıyordu. Halkevleri bağış kabul ediyor, hazırladıkları bütçe, CHP il idare heyetleri tarafından tasdik ediliyor ve denetliyordu. Halkevi idare heyeti, üç ayda bir parti genel sekreterliğine rapor gönderiyordu. Halkevi salonları, CHP prensiplerine aykırı davranan ve CHP’ye muhalif olanların dışında herkese açıktı. Halkevleri Talimatnamesinin 9.maddesinde; “Halkevleri, vilayet parti idare heyetlerinin temin ve tespit edeceği gelir ile idare edilir. Vilayet parti idare heyetleri Halkevlerinin bütçelerini tasdik ve murakabe ederler” hükmü bulunmakta idi. Bu hükümlerden, Halkevlerinin CHP’nin güdümünde ve denetiminde olduğu açıkça görülmektedir (Halkevleri Talimatnamesi, 1932: 5-21) Halkevleri hükümet, belediyeler, il özel idareleri ve şahıslar tarafından da destekleniyordu. Halkevleri yayın organı Ülkü’de çıkan bir yazıda; Halkevlerine Özel İdarelerin yardım toplamı 3.559.665, hükümetin yardım toplamı 11.082.362 lira olduğu; belediyelerin halkevlerine yaptıkları yardım miktarının kesin olarak bilinmemekle birlikte, yıllık ortalama 200.000 lira olduğunun tahmin edildiği belirtilmiştir (Yedinci Büyük Kurultay, Aralık 1947, 17-21) Görüldüğü gibi, Halkevleri hükümet, il özel idareleri ve belediyeler tarafından ciddi manada desteklenmiş, bunlara büyük paralar aktarılmıştır. Kamu kuruluşlarının önceki yıllarda (1922-1931) Türk Ocaklarına yaptıkları yardımlar, Halkevlerine yapılan yardım miktarıyla mukayese edilemeyecek kadar azdır (Karaer, 1992: 19-27).
Halkevleri, dernekler kanununa göre kurulmuş tüzelkişiliğe sahip bir kuruluş değildi. CHP’nin içinde oluşturulmuş, partinin kültür şubesi, partiye bağlı bir kuruluştu. Seçim işlerine parti düzen veriyor, bütçe ve faaliyetlerini parti denetliyordu. Halkevleri, parti genel merkezi, parti il, ilçe ve bucak yönetimleri, bölgenin milletvekilleri tarafından da denetleniyordu. Parti teşkilatı bulunmayan yerlerdeki Halkevleri ve Halkodalarını denetlemek için parti müfettişlikleri kurulmuştu. 1940 yılında CHP’nin Genel İdare Heyeti tarafından hazırlanan ve 30 Eylül 1940 tarihinde Parti Genel Başkanlık Divanınca tasdik edilen “C.H.P. Teşkilatı Kurulmamış Vilayetlerdeki Halkevleri ve Halkodaları Teftiş Talimatnamesi” yayımlanmıştı. Halkevlerinin çalışmalarını düzenleyen yönetmeliklerde zaman zaman değişiklikler yapılmıştır. Mesela; 27 Kasım 1946 tarih ve 8/2896 sayılı tebliğ ile Halkevlerinin idaresi, teşkilat ve çalışmasını düzenleyen “İdare ve Teşkilat Yönetmeliği” ile “Çalışma Yönetmeliği”nde bazı gelir artırıcı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklere göre; Halkevlerinde salonların kiraya verilmesine, briç oynanmasına, bira içilmesine, sinema ve temsillerden ücret alınmasına izin verilmiştir (Halkevlerine Bildirimler, Ocak 1947, 47-49).
Halkevlerinin statüsü, çok partili sisteme geçildikten sonra tartışılmaya başlandı. Demokrat Partililer, devlet imkanlarından yararlanan Halkevlerinden bütün partilerin istifade etmeleri gerektiğini söylüyorlardı. CHP ve Halkevi mensupları bu görüşün yanlış olduğunu, “CHP tarafından kurulan Halkevlerinin bir kültür kuruluşu olarak bütün halka açık olmasına rağmen, diğer parti faaliyetlerine kapalı olmasının normal olduğunu” savunuyorlardı (Turan, Nisan-Haziran 1946), 1982-1983) 1949 yılı bütçe görüşmelerinde Afyonkarahisar Milletvekili Hasan Dinçer, Halkevlerinin Cumhuriyet Halk Partisine ait müesseseler olduğunu, her yıl devlet bütçesinden bu müesseselere verilen paranın, sarf yerlerinin kontrol edilmediğini söyleyerek; “ya bu ödeneğin kaldırılmasını veyahut Halkevlerinin millete mal edilmesini” istemiştir. Manisa Milletvekili Muammer Alakanat, “Halkevlerinden Halk Partisi faydalanıyor. Bu sebepten Halkevlerine devlet bütçesinden yardım etmek Anayasa hukukuna mugayirdir ve mesuliyeti muciptir” demiştir. İstanbul Milletvekili Hamdullah Suphi Tanrıöver, “Cumhuriyet kurulduktan sonra bu rejimi yeni müesseselere bağlamak için yepyeni bir gençlik teşkilatı kurmak iktiza etmiş, evvelce kurulmuş olanlar dağıtılarak ve başka memleketler örnek tutularak Halkevleri kurulmuştur. Eskiden de Yeniçeri, Enderun, Acemi Oğlanlar teşkilatı gibi müesseseler kurulmuş, fakat devlete izafe edildiklerinden ömürlü olmuşlardır. Halkevleri ise, Halk Partisine bağlıdır. Eğer Halkevlerinde Türk gençliğinin iyi yetiştirilmesi bahis konusu ise, bu müesseseleri bir partinin talihine bağlamamalıdır. Çok partili devreye girdiğimiz şu zamanda Halkevleri Halk Partisine bağlı kalamaz; Türk milletine iade edilmelidir. Vaktiyle Türk Ocakları devlet ve millet gibi daimi olan kıymetlere bağlanmış olduklarından inkişaf etmişler ve burada muhtelif partilerden birbirine düşman kimseler, 6-7 ayda particiliklerini unutmuşlardır. Halkevleri tabii bir yolda devam etmiyor. Yukarıdan emir almakla işleyen müesseseler, bir gün emir alamaz olurlarsa şaşkın ve perişan bir duruma düşerler. Osmanlı İmparatorluğunun çekildiği yerlerdeki Türklerin durumu böyledir. Halkevleri, yukarıdan emir alan bir müessese olmaktan kurtarılmalıdır. Türk gençliği, kendi cemiyetlerini idare etmekte serbest bırakılmalıdır. (…) Bugün Halkevleri, gençliğe istenilen telkinleri yapamıyor. Bu yüzden çeşitli gençlik dernekleri kendilerine ayrı bir yuva arıyorlar. Türk Ocaklarının kapanmasına mukabil, Halkevleri başarılı olsaydı mesut olacaktık. Bu evlerin hizmeti vardır; fakat bunca masrafa karşılık alınan verim azdır. (…) Halkevlerini bir memur müessese olmaktan kurtarmalı, onları milli bir kültür müessesesi olarak memleket münevverlerine bırakılmalı. Hükümet nüfuzu, parti nüfuzu onları ezer, havasız bırakır. İstediğim şartlar hasıl olunca, 64 yaşında bulunduğum halde, ben de orada çalışmaya hazırım” demiştir. Halkevleri lehinde konuşan Ordu Milletvekili Yusuf Ziya Ortaç, “bu müesseselerin, parti farkı gözetmeksizin her vatandaşa açık olduğunu, Eminönü ve Ordu Halkevinde Demokrat Partililerin halkla buluştuklarını” söylemiştir. Sahir Kurutluoğlu, Halkevlerinin statüsü ile ilgili 27. Kurultayın almış olduğu karar doğrultusunda yapılan çalışmalardan söz etmiş; “Halkevleri, yalnız Halk Partililere mahsus bir yuva değildir. Kurulduğu günden bugüne kadar, kapısı bütün vatandaşlara açıktır” demiştir. İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Halkevleri lehinde yaptığı konuşmasında; “diyorlar ki Halk Partisinden kurtulsun, millete mal olsun. Vallahi çok mantıki bir şey! Kendine göre bir estetik de taşıyor. Emin Soysal dedi ki, Kültür Bakanlığına bağlansın. Bu da bir fikirdir, güzel. Kültür Bakanlığına bağlanınca bir müessese “Halkevi” olmaz, “okul” olur. Okul lazımdır, zaruridir, millidir, Halkevi okul değildir; Halkevidir” demiştir. Daha sonra söz alan Cevat Dursunoğlu, muhalefetin “Halkevleri politik müessesedir” iddialarını şöyle cevaplamıştır: “Cumhuriyet Halk Partisi, bir politika müessesesidir. Fakat Halkevleri katiyen bir politika müessesesi değildirler” diyerek, Halkevlerinin birinci açılış yıldönümünde Halk Partisi Genel Başkan Vekili İsmet İnönü’nün, “Halkevleri, yeni Türkiye hayatının başlı başına bir remzi olup bütün vatandaşların müşterek malıdır. Bu evler siyasi birer müessese değildir. Sosyal ve kültürel kurumlardır” sözünü hatırlatmıştır (Büyük Millet Meclisinde Halkevleri, Mart 1949, 2-7).
Bu sözlü tartışmaların yanı sıra, 1950’li yıllarda bazı tatsız olaylar da yaşanmıştır. CHP Isparta İl Başkanlığından CHP Genel Sekreterliğine yazılan 3 Mayıs 1951 tarih ve 51 numaralı yazıda; Isparta’ya bağlı Findos köyündeki Halkodası’nın Demokrat Partili muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından işgal edildiği; İğdecik köyündeki Ocak binasındaki radyonun Demokrat Partili üç kişi tarafından bulunduğu yerden alındığı; Yenice Mahallesindeki Halkodası’nın Demokrat Partililer tarafından işgal edilerek eşyalarının zapt edildiği; Atabey Halkevinin binasından çıkarılması için dava açıldığı belirtilmiştir. (CCA 490-01-1718-917-3) Halkevleri üzerine tartışmalar devam ederken, CHP 8. Kurultayının 29 Haziran 1950 tarihinde Ankara Halkevi Salonunda toplanması iktidarı harekete geçirmiş, Türkiye Büyük millet Meclisinde kabul edilen 11 Ağustos 1951 tarih ve 5830 sayılı kanunla Halkevleri kapatılarak mallarına el konulmuştur.
Isparta Halkevi (24 Şubat 1933 – 11 Ağustos 1951)
CHP, Halkevlerine çok önem veriyor, yeni açılan Halkevleri için Ankara’da ve mahallinde görkemli toplu açılış törenleri düzenleniyordu. Bu toplu açılışlardan üçüncüsü 24 Şubat 1933 tarihinde yapılmıştı. Yeni açılan 21 Halkevi arasında Isparta Halkevi de bulunmakta idi. Isparta Halkevi, Isparta Türk Ocağından CHP’ye devreden binada hizmete açılmış, daha sonra 29 Ekim 1939 tarihinde yeni yapılan binasına taşınmıştır (Cumhuriyet Bayramının 16. Yılı, 1. Ve II. Teşrin 1939, 939). Bugünkü Kültür Sinemasının bulunduğu yerde yapılan Halkevi binasının, Ün Mecmuasında bir fotoğrafı yayımlanmıştır. Şehrin en işlek merkezinde bulunan bina, Halkevi ve CHP Isparta il örgütü tarafından ortaklaşa kullanılıyordu (Ertem, Nisan-Mayıs-Haziran 1943, 1531-1535). Binanın projesi, Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü tarafından ikinci derece iller için hazırlanmış tip proje idi. İki katlı binada 500 kişilik gösteri ve sinema salonu, okuma salonu, başkan, memur, hizmetli odaları, toplantı salonu ve tuvaletler bulunuyordu (Sayar, Ağustos 1939, 556-557).
Isparta Halkevi Başkanları ve Yönetim Kurulu Üyeleri
Isparta Halkevi başkan ve yönetim kurulu üyelerinin isimlerini gösteren elimizde herhangi bir belge mevcut değil. Isparta Halkevi yayın organı Ün dergisinde, Isparta Halkevi yönetim kuruluna seçilen başkan ve üyeler hakkında 1940 ve 1948 yıllarında sadece iki haber yayımlanmıştır. CHP Genel Merkezine yazılan raporlardan, Ülkü ve Ün Mecmuasında çıkan bazı yazı ve haberlerden Halkevi başkanlarının isimleri ve görev yaptıkları tarihleri tespit etmeye çalıştık. Hilmi Çakmakçı (1933-1934), Remzi Ünlü (1934), Fehmi Aksu (1934-1938), Remzi Ünlü (1939), Kamil Günata (1940-1941), Dr. Reşat Ayan (1947-1948) ve Hüsnü Dilmen’in (1949) yıllarında Isparta Halkevi Başkanı olarak görev yapmışlardır. 1942-1946 yıllarında Isparta Halkevi Başkanının kim olduğuna dair herhangi bir bilgiye ulaşamadık. 1949 yılında Isparta Halkevi Başkanı seçilen Hüsnü Dilmen’in görev süresinin, Halkevlerinin kapatıldığı 1951 yılına kadar devam edip etmediği hakkında da bilgi sahibi değiliz. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.42; 986-819-1 s.3-8; 834-296-1 s.3; 1718-987-3, s.23,28. “Halkevleri Mecmuaları”, Nisan 1935, 156-157; “Ün Gecesi”, Şubat 1939, 836-837; “Isparta İlinde Halkevleri Çalışmaları”, Ocak-Mart 1947, 2079-2083; Aytaç, Ekim 1947-Haziran 1948, 2213-2214; Aytaç, Temmuz-Aralık 1949, 2310).
Isparta Halkevinin 8 Nisan 1940 günü şube yönetimlerine seçilen başkan ve üyeleri: (“Isparta Halkevinin 8 Nisan 1940 günü yapılan yıllık umumi içtimaında Halkevi şubelerinin seçim işleri şu yolda neticelenmiştir”, Ün, cilt: 7, Sayı: 73-74, Nisan-Mayıs 1940, s.1030)
Halkevi Başkanı: Kamil Günata (Halıcı)
1- Dil ve Edebiyat Şubesi Başkan Sait Demirdal (Öğretmen), Mümessil Emine Kaynak (Öğretmen), Üye Hayri Yavru (Türkçe Öğretmeni)
2- Ar (Güzel Sanatlar Şubesi) Başkan Orhan Doğu (Müzik Öğretmeni), Mümessil Hadi Us (Resim Öğretmeni), Üye Fitnat Alpaydın (Öğretmen)
3- Gösterit (Temsil) Şubesi) Başkan Zühtü Ayçin (Ortaokul Müdürü), Mümessil Süleyman Telli (Öğretmen), Üye Bekir Türk (Öğretmen)
4- Spor Şubesi Başkan Rüknettin Durlu (Öğretmen), Mümessil Razi Önder (Singer Kumpanyası Acentası), Üye Adnan Demirtaş (Ortaokul Yardirektörü)
5- İçtimai Yardım Şubesi Başkan Fatma Akad (Meclis Umumi Azası), Mümessil Hadiye Baysal (Vali Tevfik Hadi Baysal’ın kızı), Üye Remzi Tınaz (Sıhhat Müdürü), Üye Kamil Oral (Halıcı), Üye Süleyman Konur (Tüccar)
6- Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi Başkan Ömer Güllü (Riyaziye Öğretmeni), Mümessil Ömer Güllü, Üye Şevki Aydın (Maarif Müdürü), A. Rıza Uysal (Yabancı Dil Öğretmeni)
7- Kitapsaray ve Yayın Şubesi Başkan Adviye Özdeniz (Hakim), Mümessil Abdullah Kayalar (Başöğretmen), Üye Hamza Özmen (Ortaokul Tabiiye Öğretmeni)
8- Köycülük Şubesi Başkan Reşat Ayan (Memleket Hastanesi Baştabibi), Mümessil Tevfik Eşmeli (Vilayet Mektupçusu), Üye Ali Kınık (Ortaokul Tabiiye Öğretmeni), Üye Cevdet Kavukçu (Tapu Sicil Muhafızı), Üye Tevfik Tığlı (Başöğretmen)
9- Müze ve Sergi Şubesi Başkan Fikri Aytaç (Öğretmen), Mümessil Etem Ertem (Başöğretmen), Üye Reşat Ege (İlk Tedrisat Müfettişi)
1948 yılında Isparta Halkevi Şubelerine Seçilen Başkan ve Üyelerin İsimleri ise şöyledir: (Aytaç, Ekim 1947- Haziran 1948, 2214)
Halkevi Başkanı: Dr. Reşat Ayan (Memleket Hastanesi Baştabibi),
1- Dil ve Edebiyat Kolu Başkan Fikri Aytaç (İstiklal İlkokulu Öğretmeni, Üye Rıza Kutlutan (Pazar Mah. Muhtarı), Üye Selahattin Ezen (Ortaokul Türkçe Öğretmeni)
2- Güzel Sanatlar Kolu Başkan Bedia Okay (Cumhuriyet İlkokulu Öğretmeni), Üye Şefika Tüzün (Kız Sanat Enstitüsü Öğretmeni), Üye Suna Erdem (Kız Sanat Enstitüsü Öğretmeni)
3- Temsil Kolu Başkan Mehmet Ertokuş (Milli Eğitim Mümeyyizi), Üye Hasan Kalyan (Cumhuriyet İlkokulu Öğretmeni), Üye Edip Balcı (Belediye Elektrik İşletme Memuru)
4- Spor Kolu Başkan Şevket Soyyörük (Beden Terbiyesi Bölge Eğitmeni), Üye Hüseyin Sille (Tuhafiyeci), Üye Naci Üstün (PTT Memuru)
5- Sosyal Yardım Kolu Başkan Kemal Işık (Halıcı), Üye Mebrure Ege (Fevzi Paşa İlkokulu Öğretmeni), Üye Baki Öner (Ziraat Bankası Memuru)
6- Halk Dershanesi ve Kurslar Kolu Başkan Muzaffer Temeltaş (Ortaokul Matematik Öğretmeni), Üye Emin Dereli (Erkek Sanat Enstitüsü Öğretmeni), Üye Meliha Uysal (Ortaokul Tabii İlimler Öğretmeni)
7- Kütüphane ve Yayın Kolu Başkan Hamza Özmen (Ortaokul Öğretmeni), Üye Avni Doğan (İstiklal İlkokulu Öğretmeni), Üye Osman Akgün (Emekli Yüzbaşı)
8- Köycülük Kolu Başkan Fikri Özgül (Cumhuriyet İlkokulu Öğretmeni), Üye Hüsnü Işık (Merkez Tarım Öğretmeni), Üye Niyazi Demirkol (Merkez Veteriner Sağlık Memuru)
9- Tarih ve Müze Kolu Başkan Mehmet Soymen (İsmet Paşa İlkokulu Öğretmeni), Üye Burhan Güler (Gazi İlkokulu Öğretmeni), Üye Hasan Dikmen (İstiklal İlkokulu Öğretmeni), Üye Osman Kutgi (Ülkü İlkokulu Öğretmeni)
Isparta Halkevinin Faaliyetleri (1933-1951)
Isparta Halkevi tarafından 1934 yılında yayımlanan broşürde, Halkevinin 1933-1934 yıllarında gerçekleştirdiği faaliyetler anlatılmıştır. Bu broşürde yer alan bilgilere göre, Dil ve Edebiyat Şubesi, vilayetin her kaza ve nahiyesinde ve aşiretler arasında söylenen atasözlerini ve bugünkü lehçemizde unutulmuş görünen kelimeleri derlemek hususunda büyük gayretler göstermiş ve bunda oldukça başarılı olmuştur. Isparta’nın eski ve yeni devirlerine ait belge ve bilgileri toplamak hususundaki çalışması ilerlemektedir. Güzel Sanatlar Şubesinin musiki kolu bir sene zarfında başarılı neticeler elde etmiş, düzenlenen gecelerde halkın musiki ihtiyacını karşılamıştır. Alaturka musikinin yanında; piyano, keman ve saksafondan oluşan alafranga bir caz takımı oluşturulmuştur. Temsil Şubesinin hazırlıkları devam etmektedir. Sosyal Yardım Şubesi, Himaye-i Etfal Cemiyeti ile birlikte fakir çocukları giydirmiştir. Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi, 10. Yıl Marşını öğretmek, yeni ölçüler hakkında halkı bilgilendirmek için kurslar açmıştır. Zengin bir kütüphane vücuda getirilmiş ve Halkevi binasının en güzel salonu “okuma salonu” olarak tahsis edilmiştir. Köycülük Şubesi ile Müze ve Sergi Şubesi, parasızlıktan dolayı kayda değer bir çalışma yapamamıştır (Isparta Halkevi Broşürü 19 Şubat 1933-1934: 3-16).
Isparta Halkevi Başkanı Fehmi Aksu, 1935 yılında “Evimizin Bir Yılı” başlıklı yazısında Isparta Halkevinin 1934-1935 yılı faaliyetleri hakkında ayrıntılı bilgi vermiştir: Dil, Edebiyat ve Tarih Şubesi öz dilimiz ve derlemeler işinde verimli bir emek harcamış; folklor araştırma ve derlemeleri hızı gittikçe artırılmış; “Ün Mecmuası” çıkarılmıştır. Lagus, Deregümü, Kayı, Çünür, Aliköy, Hacılar, Diyedin, Sav, Kışla, Darıveren, Geyren, Gönen, Bayat, İslamköy, Atabey, Eğirdir Yalvaç, Şarkikaraağaç, Uluborlu, Senirkent, Keçiborlu, Afşar, Gelendost, Yenişar çevresi, Selçuk han harabeleri, Bavlu harabeleri, Kapıkaya harabeleri ve Burdur merkezde araştırmalar yapmıştır. “Mete”, “Isparta Günlemeci”, “Türk Tiyatrosu”, “Öz Dilimiz”, “Dil Bayramı”, “Kubilay Günü ve İnkılabımız” konulu etkinliklere 2.600 kişi katılmıştır. Güzel Sanatlar Şubesi Isparta’nın sanat değerlerini araştırmış, ulusal ve modern musiki üzerinde çalışmalar hızlandırılmış, her hafta ailelerin katıldığı gece toplantıları, konserler düzenlenmiş, milli günler kutlanmıştır. Bu etkinliklere toplam 8.970 kişi katılmıştır. Dershaneler ve Kurslar Şubesi, inşaat ustası ve marangoz yetiştirmek için kurslar düzenlenmiş 120 yapıcı ve dülgere 4 ay ders verilmiş, halıcılığın geliştirilmesi için çalışılmıştır. Temsil Şubesi milli bayramlarda ve her ay bir temsil vermiş; “Mete”, “Çoban”, “Şer’iye Mahkemesi”, Beyaz Kahraman”, “İkizler”, Kızıl Çağlayan”, “Zoraki Nikah”, “Atilla”, “Sakarya’nın Tayyarecisi”, “İstiklal” ve okulluların verdikleri temsillere 7.681 kişi katılmıştır. Spor Şubesi 15 kişilik bir bisiklet kolu kurmuş, Isparta ve Gelendost futbol takımlarına yardım edilmiş, yakın kaza ve köylere spor gezileri yapılmıştır. Sosyal Yardım Kolu köylerde 9 konferans vermiş, fakir öğrencilere yardım etmiştir. Isparta Halkevi Kütüphanesi okuyuculara açık bulundurulmuş, gazete ve dergilere abone olunmuştur. Kütüphanede mevcut 823 kitaptan 1.465 erkek ve 791 kadın toplam 2.256 kişi yararlanmıştır. Köycülük Şubesi 6 Eylül 1934 tarihinde Lagus’da bir “Köy Bayramı” yapmış; köylülerin resmi dairelerde işleri takip edilmiş, köylünün sorunları ile yakından ilgilenilmiştir. Köylerde konferanslar verilmiş, hastalar muayene edilerek parasız ilaç dağıtılmıştır. Müze ve Sergi Şubesi Isparta ilindeki taş yapı, ören yerleri, sanat eserleri ve Isparta’nın görülmeye değer yerleri ile ilgili bir albüm hazırlamaya başlamıştır (Aksu, Mart 1935, 151-154). Bu yazıdan Isparta Halkevi dil-edebiyat, tarih, güzel sanatlar, spor, dershane ve kurslar, sosyal yardım, müze, köycülük, kütüphane ve yayın şubelerinin yoğun bir şekilde çalıştıkları görülmektedir.
Ocak 1936’da CHP Genel Sekreterliğine gönderilen “1935 Faaliyet Raporu”na göre; Isparta Halkevinin Ocak 1935 – Ocak 1936 tarihleri arasında gerçekleştirdiği faaliyetler şöyledir: Dil, Edebiyat, Tarih Şubesi bu dönemde yer adları tespiti çalışmasına başlamış, mahalli tarih araştırılmış; 4.000 yer adı tespit edilmiş; halk deyişlerinin, masalların, türkü ve ağıtların toplanmasına devam edilmiştir. Halkevinde “Dil Bayramı” kutlanmış, Emine Kaynak ve Fehmi Aksu tarafından “Dil İnkılabımız” ve “Dilimizin Yayılışı ve Tesirleri” konulu iki konferans verilmiştir. Isparta çevresindeki tarihi yerlere dört gezi düzenlenmiş; ören yerlerinden çıkarılan ve halkın elinde bulunan bazı tarihi eserler ve sikkeler Halkevi Müzesine getirilmiştir. Ün dergisi her ay düzenli olarak 1000 adet basılıp dağıtılmıştır. Her hafta ailelerin katıldığı geceler düzenlenmiş, Halkevi Temsil Şubesi bu yıl sekiz temsil vermiştir. Kozanoğlu, Tırtıllar, Himmetinoğlu, Beş Devir piyesleri başarıyla temsil edilmiştir. Isparta’da futbol takımları arasında müsabakaları ve iki av gezisi düzenlenmiş, masa tenisi temin edilmiştir. Dağ sporlarına önem verilmiş, kayak temini için teşebbüse geçilmiştir. Sosyal Yardım Şubesi, 3 öğrencinin iaşesini sağlamış, 12 fakiri giydirmiş, 45 fakir öğrenciye okul malzemesi temin etmiş; 58 köylü ve şehirli fakire ilaç yardımı yapmıştır. Hapis yurttaşların sağlık durumları ve okuma yazma öğrenmelerine yardımcı olunmuştur. Halka, “Zehirli Gazlar” konusunda iki konferans verilmiştir. Dershaneler Şubesinin açtığı Fransızca dil kursuna 17 kişi devam etmiştir. Halkevi kütüphanesi her gün açık tutulmuş, okuyuculara kolaylık gösterilmiştir. Köycüler Şubesi, 267 köylünün bilhassa tapu ve nüfus işlerinin takibinde yardımcı olmuştur. Keçiborlu ve Atabey kasabaları ile Aksu vadisi, Yenice çevresi ve merkez köylerine altı defa köy gezisi düzenlenmiş; bu geziler sırasında ağaçlandırma, hayvan bakımı, tohum ıslahı, köy kanunu, eski eserlerin korunması, yatılı okulların faydası ve temizlik hakkında konuşmalar yapılmıştır. 9 Mayıs 1935 günü törenle açılan Halkevi Müzesini 1.158 kişi gezmiştir. Müzedeki eşya için demirbaş defteri tutulmuştur (CCA490-1-0-0-986-819-1 s.1-6). Isparta Halkevinin 1935 yılında bünyesinde topladığı 5 avukat, 10 doktor, 93 öğretmen, 41 sanatkar vb. meslek gruplarından 79 bayan, 382 bay olmak üzere toplam 461 üyesi ile birlikte halkı aydınlatmak için seferber olduğu görülüyor.
Isparta Halkevi, 1935 yılında kendi yayın organı Ün dergisi vasıtasıyla Isparta ve çevresinde yer, boy, oymak adları ile efsaneleri tespit etmek için bir çalışma başlatmıştır. Ün dergisi okuyucuları tarafından cevaplanması istenilen ve 7 sorudan oluşan bir anket hazırlanmış ve bu anket sorularının nasıl cevaplandırılacağı izah edilerek bir ay içinde gönderilmesi istenmiştir (Aksu, 9 Mayıs 1935, 186-188). Fehmi Aksu, Haziran 1935’de Isparta Halkevinin, ildeki yer ve soyadları ile efsaneleri toplamaya başladığını; çalışma tamamlandığında bunların Ün dergisinde yayımlanacağını bildirtmiştir (Aksu, Haziran 1935, 213-214). Fehmi Aksu, Eylül 1935’de 63 köy öğretmeninden 2.000 yer ve soy ismi geldiğini, önceki 1.800 tespit ile birlikte bu sayının 3.800’e ulaştığını; ancak, bu sayının yetersiz olduğunu, bu konuda daha çok gayret sarf edilmesi gerektiğini, bunun için çok miktarda bastırılan anket sorularının il çapında dağıtıldığını gençlerin, okuma yazma bilen herkesin bu konuda Halkevine yardımcı olması gerektiğini; derlenen bilgilerin broşür halinde basılacağını belirtmiştir (Aksu, Eylül 1935, 261-262). Yukarıda verdiğimiz bilgilerden Isparta Halkevinin, yer adlarının tespiti için büyük çaba gösterdiği anlaşılmaktadır. Isparta Halkevinin yer adları konusunda yaptığı bu çalışma, 1936 yılında “Isparta İli Yer Adları” adı ile kitap olarak basılmıştır.
Ün dergisinin Ekim 1935 tarihli 19. sayısında, Halkevi Kütüphanesinde, herkesin ihtiyacını karşılayacak miktarda kitap, dergi ve gazete bulunduğu, kitapların kataloğu düzenli ve salonun konforlu olduğu belirtilerek kütüphanenin kullanılması teşvik edilmiştir. “Halkevi Kitapsarayında her yurttaşın okuma, inceleme ihtiyacını karşılayacak kadar bol kitap, dergi, gazete vardır. Herhangi bir inceleme için de aranılan kaynakların tedarikine yardım edilir. Kitapların kataloğu düzenli ve okuma salonu konforludur. Herkes asığlanabilir (yararlanabilir)” (Ün Isparta Halkevi Mecmuası, I. Teşrin 1935, 275). Aynı sayıda “Halkevi Müzesi” başlığı altında Isparta için müzenin önemi vurgulanmış, Isparta Halkevi Müzesinin geliştirilmesi için muhtarlara, öğretmenlere ve herkese görev düştüğü hatırlatılmıştır. “Isparta ili, bağrında tarihimizin ve sosyal varlığımızın en değerli anıtlarını, hazinelerini saklayan topraklarımızdan bir parçadır. Burada görülen tarihsel yapıları korumak ve taşınması mümkün olan her çeşit izerleri, eşyaları yerin öğretmeni, muhtarı kamun ve ilçebaylarına teslim ederek Isparta Halkevi müzesine yollamak ulusal bir borçtur. Bu hizmetin yapılmasıyla duyulacak tinel zevk pek derindir. İlimizde her yurttaşın bu zevki tadabileceği pek çok fırsatlarla karşılaşacağına inanıyoruz” (Ün Isparta Halkevi Mecmuası, I. Teşrin 1935, 280) Aynı yıl içinde kütüphane ve müzenin her gün açık olduğu hatırlatılarak “oralarda incelenecek ve okunacak pek çok eserler bulabilirsiniz” göndermesi yapılmıştır (Ün Isparta Halkevi Mecmuası, II. Teşrin 1935, 289). Isparta Halkevi Mecmuası Ün’de çıkan yazılardan, Halkevinin kütüphane ve müzeye çok önem verdiğini anlıyoruz. Buradan hareketle Isparta Halkevinin modern kütüphanecilik anlayışı doğrultusunda çalıştığını söylemek de mümkündür. Kitaplara ait kataloğun düzenli, okuma salonunun konforlu olması, kitapların yanında dergi ve gazetelerin hizmete sunulması, kütüphanede mevcut olmayan kaynakların başka kütüphanelerden sağlanabileceği gibi hususlar; bu görüşümüzü doğrular niteliktedir.
Isparta Halkevi Başkanı Fehmi Aksu, “Isparta Müzesi” başlıklı yazısında, 9 Mayıs 1935 tarihinde açılan Isparta Halkevi Müzesi hakkında şunları söylemiştir: “Evimizin 1934’ten beri kültürel ve devrimsel amaçlarla sürüp gelen programlı (ören, köy ve kasaba) gezintileri; çevremizin tarihini, folklorunu, sosyal durumunu anlamak ve aydınlatmak yönlerinden çok yararlı sonuçlar vermiştir. 9 Mayıs 1935’de törenle açılan “Isparta Halkevi Müzesi” de bunlardan birisidir. Aksu, yazının devamında Isparta halkının müzelik eşyalarını Halkevine bağışlayarak müzenin gelişmesine katkıda bulunmalarını istemiştir (Aksu, I. Kanun 1935, 297-298).
Ün dergisinin Aralık 1935 tarihli 21.sayısında Isparta Halkevinde temsil edilen “Şeriye Mahkemesi” ve “Kozanoğlu” piyeslerine ait fotoğraflar ile Isparta Halkevinin köy tetkikleri, Isparta ilinde bulunan kitabeler, eski paralar, Halkevi müzesinde bulunan eserlerden örnek fotoğraflar yayımlanmıştır. 1935 yılında faaliyete başlayan Temsil Şubesi aynı yıl içinde 9 temsil vermiştir. Bu temsillerden; Mete 650, Şeriye Mahkemesi 1.200, Beyaz Kahraman 580, İkizler 530, Kızıl Çağlayan 985, Zor Nikahı 350, Atilla 580, Sakarya’nın Tayyarecisi 593, İstiklal piyesi 530 kişi tarafından izlenmiştir (Turan, 2004: 53)
Tokat Milletvekili Nazım Poroy, 23 Şubat ve 24 Şubat 1936 günlerinde Isparta Halkevinde iki konferans vermiştir. Ayrıca 25 Şubat akşamı Nazım Poroy şerefine Halkevinde 152 üyenin katıldığı bir çaylı dans düzenlenmiştir (CCA 1010-897-3 s.26). Başbakan İsmet İnönü ve beraberindekiler 25 Mart 1936 günü Isparta tren yolunun açılış törenine katılmışlar, aynı günün akşamı Isparta Halkevinde Başbakan İnönü şerefine müzikli bir toplantı düzenlenmiştir. Başbakanın onurlandırdığı büyük toplantı; müzik, dans ve hitabetin yarattığı güzel ve samimi bir hava içerisinde geç vakte kadar sürmüştür (Isparta’nın Büyük Günü”, Nisan 1936, 345-346). Nasuhi Baydar, Ulus gazetesinde yayımlanan “Örnek Bir Halkevi” başlıklı yazısında, Isparta tren yolunun açılışı münasebetiyle akşam Isparta Halkevinde düzenlenen gecede gördüklerinden övgüyle söz etmiştir (Baydar, Nisan 1936, 352-353).
Hilmi Dilmen, “Isparta’da Okuma İşleri” başlıklı yazısında, 1937 yılında Isparta il merkezinde bulunan kütüphaneler hakkında bilgi vermiştir. Bu yazıdan, Halil Hamid Paşa Kütüphanesinde 3.840, Ortaokul kütüphanesinde 2.821, Halkevi Kütüphanesinde 1.337, Öğretmenler Kütüphanesinde 1.100 kitap mevcut olduğunu öğreniyoruz. Son altı ay içerisinde Halil Hamit Paşa Kütüphanesinde 1.200, Ortaokul Kütüphanesinde 665, Halkevi Kütüphanesinde 150, Öğretmenler Kütüphanesinde 275 kitap ve gazete okunmuştur. Dilmen, Orduevinde bir kütüphanenin mevcut olduğunu bildirmiş, ancak bu kütüphanedeki kitap ve okuyucu sayısı hakkında bilgi vermemiştir (Dilmen, I. Kanun 1937 – II. Kanun 1938, 649-651). Hilmi Dilmen’in verdiği sayılarda, Halkevi Kütüphanesinden yararlanma oranı, diğer kütüphanelerdeki yararlanma oranından daha düşüktür. Ancak, bunun sebebini irdeleyecek elimizde başka bir veri yoktur.
Ün dergisinin Nisan 1936 tarihli 25. sayı ile Ekim/Kasım 1939 tarihli 67-68. sayıları arasında Isparta Halkevinin faaliyetleri ile ilgili herhangi bir haber çıkmamıştır. Bu durumun izahı çok zordur. Ün dergisini düzenli olarak çıkarmaya devam eden Isparta Halkevinin diğer alanlarda faaliyet göstermediğini düşünmek pek akla yatkın değildir. Büyük bir ihtimalle dergide bu faaliyetlerin duyurulması ihmal edilmiştir. Nitekim Ekim/Kasım 1939 tarihli 67-68. sayıdan itibaren Isparta Halkevi faaliyetleriyle ilgili haberlerin yayımlandığı; hatta bu tarihten itibaren ilçe ve kasabalardaki Halkevleri ile ilgili haberlere de yer verildiği görülmektedir. Cumhuriyet Bayramının 16. Yılı Kutlamaları çerçevesinde; bayramın birinci günü Hükümet Konağı ve Halkevi binası açılmış, ikinci günü akşamı Halkevinde resmi bir balo düzenlenmiş; üçüncü günü akşamı ise Halkevi Temsil Kolu tarafından “Ateş” ile “Şeriye Mahkemesi” adlı piyesler başarıyla temsil olunmuştur. 10 Kasım günü Atatürk, ölümünün birinci yılında Isparta Halkevinde yapılan bir törenle anılmış; törende Ortaokul Tarih Öğretmeni Kemal Akgün bir konuşma yapmıştır (Ün, 7 (67-68), I. ve II. Teşrin 1939, 939,944-9488)
Isparta Halkevi, Cumhuriyetin 15. Yılı münasebetiyle Isparta’yı tanıtan bir kitap yayımlamıştır. Bu kitapta, Halkevi faaliyetleri ve bu faaliyetlere ait fotoğraflar da yer almıştır. Bu kitapta verilen bilgilere göre; 1938 yılında Halkevinin üye sayısı 565’e ulaşmıştır. Halkevinde keman ve saksafondan oluşan bir caz teşkil edilmiş, bu suretle haftalık aile toplantılarında Halkevinin caz ihtiyacı karşılanmıştır. Isparta Halkevinde ayda bir verilen temsillerde; Akın, Özyurt, Çoban, Beyaz Kahraman, Mavi Yıldırım, İkizler, Beş Devir, Kahraman, Sakarya’nın Tayyarecisi, Tırtıllar, Şeriat Mahkemesi, Himmetin Oğlu, Kartal, Kozan Oğlu, Atilla, Kızıl Çağlayan ve Ana piyesleri temsil edilmiş; Isparta ilindeki spor kulüpleri himaye edilerek güreşler, sürek avları tertip edilmiştir. Halk Dershanesi, okuma, yazma, dil vb. kurslar açılmış, Türk Ocaklarından devreden ve Halk Fırkası ve diğer resmi makamlardan gönderilen ve çeşitli şekillerde sağlanan birçok eserlerle zengin bir kütüphane vücuda getirilmiştir. Halkevi Kütüphanesinin kitap mevcudu 3.800’dür. Bu miktar günden güne artmaktadır. Köycülük Kolu, köylere giderek köylüleri aydınlatmağa devam ettiği gibi, merkezde köylüler için bir büro açılmıştır. İl dahilindeki arkeoloji ve etnografya eserlerinden 300 parça toplanmış, tarihi eserler tespit edilerek korunması için gerekli tedbirler alınmış; mahalli eşyalarla ilgili sergiler açılmıştır (Isparta, 1923-1938, 1939: 138,142-145).
1940 yılından itibaren Ün dergisinde Isparta Halkevi faaliyetleriyle ilgili daha çok haber yayımlanmaya başlamıştır. Bu haberlere göre; eksikleri tamamlanmış olan Yeni Halkevi Sahnesinde 17 ve 18 Şubat akşamı Halkevi Temsil Kolu tarafından “Gün Doğuyor” adlı piyes temsil olunmuştur. Haberde, güzide ve kalabalık bir seyirci karşısında verilen bu müsamerede vazife alan gençlerin rollerini mükemmel bir şekildeki oynadıkları belirtilmiştir (Halkevinde Müsamere, Şubat-Mart 1940, 1006). Halkevlerinin Kuruluşunun 8. Yıldönümü, 25 Şubat 1940 Pazar günü Isparta Halkevinde yapılan bir törenle kutlanmıştır. Haberde, Öğretmen Hayri Yavru tarafından Isparta Halkevinin bir yıllık faaliyetinin anlatıldığı ifade edilmiş ise de, bu faaliyetlerle ilgili ayrıntılı bilgi verilmemiştir (Halkevlerinin 8. Yıldönümü, Şubat-Mart 1940, 1006). 1940 yılında Halkevi Kültür Direktörü Şevket Aydın Başkanlığında, Isparta Valisi Tevfik Hadi Baysal, Maarif Müfettişleri ve Adliye Müfettişi Baha Arıkan’ın iştirakiyle Baladız köyünde eğitmenli okullar hakkında bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantıda eğitmenli okulların durumu görüşülmüş, Baladız, Findos ve İğdecik köylerinde eğitmenler tarafından eğitilen çocukların başarıları yerinde görülmüştür. 13 Nisan 1940 tarihinde Isparta Halkevi Salonunda Bölge Serbest Güreş Müsabakaları yapılmış; kilolarında birinci, olan güreşçiler 5 Mayıs 1940 tarihinde grup müsabakalarına katılmak üzere Eskişehir’e gitmişlerdir (Evimizden Haberler, Nisan-Mayıs 1940, 1026-1027). Isparta Halkevinde 1940 yılının Haziran ve Temmuz aylarında Biçki Nakış, Hemşire-Hastabakıcı, Resim, Müzik, Atış, Motor, Geometri, İngilizce ve Fransızca kursları açılmıştır (Isparta Halkevinde Açılan Kurslar, Temmuz-Ağustos 1940, 1070). 26 Eylül 1940 tarihinde düzenlenen “Dil ve Edebiyat Gecesi”nde Ortaokul Türkçe öğretmeni Hayri Yavru, “Türk Dili” hakkında konferans vermiş ve tanınmış şairlerin şiirleri okunmuştur. 2 Ekim 1940 tarihinde Muğla Milletvekili Hüsnü Kitapçı, Halkevi Salonunda “Bugünkü Dünya Ahvali Karşısında Türkiye’nin Durumu” hakkında bir konferans vermiştir. Isparta Halkevi Temsil Kolu 15-16 Ekim 1940 tarihlerinde temsil vermiş, bu temsillere Isparta halkının yanı sıra yakın köylerdeki halk da iştirak etmiştir (Haberler, Eylül-1.Teşrin 1940, 1086). 1940 yazında Isparta Halkevinde düzenlenen Hemşire-Hastabakıcı kurslarında başarılı olan kursiyerlere, 13 Kasım 1940 tarihinde seçkin bir davetli huzurunda Isparta Valisi Tevfik Hadi Baysal tarafından diplomaları verilmiştir. Isparta Halkevinin spor faaliyetleri, Spor Müfettişlerinden Edirne Milletvekili Fuat Balkan tarafından denetlenmiştir. Isparta Halkevi Temsil Kolu tarafından “Para Delisi” adlı oyun 30-31 Ekim ve 26 Kasım 1940 tarihlerinde temsil edilmiş, gençlerin başarısı büyük takdir görmüştür. Isparta Halkevinde 2 Aralık 1940 tarihinde vatan şairi “Namık Kemal’i” anma toplantısı düzenlenmiş, konferansın ardından Muhlis Sabahaddin Kumpanyası tarafından şairin “Vatan Yahut Silistre” adlı oyunu temsil edilmiş; seyircilerin coşkun alkışları ile toplantı sona ermiştir (Haberler, 2.Teşrin- 1.Kanun 1940, 1118). Sait Demirdal, “Uluborlu’da Eski Eserler” başlıklı yazısında, Isparta Halkevinin paha biçilemeyecek değerde eski eserleri toplayarak bir müze kurduğundan söz etmiştir (“Demirdal, Haziran 1940, 1037).
Yukarıda verdiğimiz haber ve yazılarda görüldüğü gibi, Isparta Halkevinde 1940 yılında resim, müzik, yabancı dil, biçki-dikiş, hemşire-hastabakıcı kursları düzenlenmiş; çeşitli konularda konferanslar ve temsiller verilmiş, köyler ziyaret edilmiş, paha biçilemeyecek kıymete haiz bir müze kurulmuştur. Isparta Halkevinin başarılı çalışmaları müfettiş raporlarına da yansımıştır. CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 12.08.1940 tarih ve 125 sayılı ikinci rapora göre; Isparta Halkevinin bütçesi 1.375 liradır. Şubeler düzenli olarak çalışmaktadır. Muntazam konferanslar verilmiş, resim kursu ve resim sergisi açılmıştır. Müzik kursu açılmış, piyano dersi verilmeye başlanmıştır. Temsil Şubesi çeşitli tarihlerde Ateş, Gün Doğuyor, İstiklal ve Tohum piyeslerini temsil etmiş; spor şubesi pingpong müsabakası düzenlemiştir. Sosyal Yardım Şubesi fakirlere yardım yapmış, köyler ziyaret edilmiştir. Raporda, Isparta Halkevinin “muhite tesiri ve halkın eve rağbet derecesinin zikre şayan” olduğu belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.34)
Isparta Halkevinin 1941 yılında da, yoğun bir tempoda çalıştığını görüyoruz. Sosyal Yardım Şubesi, 8 Mart 1941 tarihinde düzenlediği “Kıyafet Balosu”ndan önemli miktarda gelir elde etmiş; elde edilen bu gelirden fakirlere odun ve ayakkabı dağıtılmış, hastaların ilaç, doktor vesaire masrafları karşılanmıştır. Isparta’yı 17 Mart 1941 tarihinde ziyaret eden Sanatlar Genel Müdürü, Isparta Halkevinde sanatkarlarla görüşerek sohbet etmiştir. Denizli Milletvekili Necip Ali Küçüka, Isparta Halkevinde 1 Nisan 1941 tarihinde “Dünya Vaziyetleri” konusunda konferans vermiş, konferansa binlerce halk iştirak etmiş, ayrıca konuşma şehrin muhtelif yerlerinde bulunan hoparlörlerle halka ulaştırılmıştır. Isparta Halkevinde 1 Mayıs 1941 tarihinden itibaren fakir hastalar için cumartesi ve pazar günleri muayenehane açılmış; hastaların ilaçları ücretsiz karşılanmıştır. Isparta Halkevi Spor takımı Adana Beden Terbiyesi tarafından düzenlenen yarışmalara katılmıştır (Mühim Haberler, Mart-Nisan-Mayıs 1941, 1194). 29 Ekim 1941 günü Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla Cumhuriyet meydanında öğretmen Emine Kaynak “Cumhuriyetin Kuruluşu ve Yararları”; 7 Kasım 1941 tarihinde Başöğretmen Süleyman Telli “Çocuk eğitimi” konulu birer konferans vermiştir. Atatürk’ün ölüm yıldönümü dolayısıyla 10 Kasım 1941 günü Halkevinde düzenlenen toplantıda ortaokul öğretmenlerinden Hayri Yavru ve Hamza Özmen birer konuşma yapmışlar; 12 Aralık 1941 tarihinde öğretmen Sait Demirdal, “Tutum ve Artırma Haftası” dolayısıyla bir konferans vermiştir (Halkevi Çalışmaları 1. Teşrinden 1. Kanuna Kadar, Teşrini Evvel 1941-Mart 1942, 1316). CHP Isparta İl Başkanlığından CHP Genel Sekreterliğine yazılan 10 Mayıs 1941 tarih ve 124/998 sayılı yazıda; 25.03.1941 – 15.04.1941 tarihleri arasında Isparta ilinde “Dünya Ahvali Umumiyesi” hakkında 54 yerde konferans verildiği belirtilmiştir. Yazının ekinde konferansın verildiği yer ve konuşmacıların adlarını içeren bir liste verilmiştir (CCA490-1-0-0-1010-897-3). Bu konferanslardan biri yukarıda belirtildiği gibi Denizli Milletvekili Necip Ali Küçüka tarafından Isparta Halkevinde verilmiştir. CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 06.01.1941 tarih ve 169 sayılı birinci teftiş raporunda; Isparta Halkevinin dokuz şubeden oluştuğu, her şubenin faal olduğu belirtilerek şu görüşlere yer verilmiştir. “Halkevi idare heyeti azaları işlerinin ehlidir. Bilgili, şuurlu kimselerdir. Halkevinin hareketli olması muhit üzerinde tesirini artırmakta; halk, tüccar ve talebe tarafından rağbet görmektedir. Sosyal Yardım Şubesinin fakir çocukları giydirmesi, fukara aileye odun kömür dağıtması, kursların faaliyeti, Temsil Şubesinin gayreti Ispartalıların Halkevine daha çok yakınlaşmasına ve rağbet göstermesine sebep olmaktadır. Halkevinin hesap, demirbaş, eşya, kütüphane defteri iyidir ve muntazamdır. Bina ihtiyaca kafi gelmektedir.” (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.28) 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda da; Isparta Halkevi çalışmalarının olumlu olduğu; parti idare heyeti, hükümet amir ve memurlarının Halkevine ilgilerinin memnuniyet verici olduğu belirtilmiştir. Isparta Halkevinde mevcut dokuz şubenin faal olduğu belirtilen raporda, özellikle Sosyal Yardım Şubesi faaliyetlerinden övgüyle söz edilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.11-12)
Isparta Halkevi Güzel Sanatlar Kolu; 1941-1942 faaliyet döneminde; 6 aile toplantısı, 3 çaylı dans, 2 balo tertip etmiş; Temsil Kolu yaptığı program dahilinde temsiller vermiştir. Spor Kolu her branşta faaliyetine devam etmiş, özellikle kış günlerinde kayak ve güreşe önem vermiştir. Sosyal Yardım Kolu dört ayda 788 yoksul hastayı muayene ettirmiş ve 28 hastanın ilacını ücretsiz temin etmiş; iki gözü kör bir kadının gözlerini açtırmış, uzak diyarlarda eğitim gören 14 öğrencinin yol paralarını karşılamış; ihtiyaç sahibi vatandaşlara 500 liralık odun yardımı yapmıştır. Köycülük Kolu Burdur’un Belönü, İslamköy ve Lagus köylerine geziler düzenlemiş, köylülerin istek ve ihtiyaçlarını tespit ederek, bunları resmi makamlara iletmiştir. Köy gezileri sırasında Halkevi doktorları hastaları muayene etmişlerdir (Halkevi Çalışmaları 1. Teşrinden 1. Kanuna Kadar, Teşrini Evvel 1941-Mart 1942,1316.
Isparta Halkevinin (1942-1943) faaliyet döneminden söz edilen bir yazıda Halkevini oluşturan 9 kolda (şubede) görev yapan üyelerin sayıları verilmiştir. Buna göre; Dil ve Edebiyat Kolunda 30, Sosyal Yardım Kolunda 94, Güzel Sanatlar Kolunda 40, Dershaneler Kolunda 42, Kütüphane ve Yayın Kolunda 46, Temsil Kolunda 57, Spor Kolunda 57, Köycülük Kolunda 62, Tarih ve Müze kolunda 62 bayan ve erkek faal üyenin mevcut olduğu belirtilmiştir. Dil ve Edebiyat Kolu milli günlerin kutlanması ve halkın aydınlatılması için çeşitli toplantılar, konferanslar düzenlemiştir. Temsil Kolu, Halkevlerinde temsil edilmesine izin verilen piyesleri temsil etmiş, bu temsillerden bazıları köylerde de tekrar edilmiştir. Ancak düzenlenen temsil ve konferanslarla ilgili sayı verilmemiştir. Sosyal Yardım Kolu balo ve çay partileri düzenlemiş, 25 kişilik bir öğrenci pansiyonu açmıştır. Bu kol, Çocuk Esirgeme Kurumu ile işbirliği yaparak ortaokul ve ilkokuldaki 250 çocuğa öğle yemeği vermiştir. 2.496 kitabı bulunan Halkevi Kütüphanesi gece ve gündüz açık tutularak bir yılda 12.169 erkek, 3.615 kadın yararlanmıştır. Halkevi binasında hizmet veren Memleket Kütüphanesinde 3.947 kitap mevcut olup, gece ve gündüz açık olan bu kütüphaneden 10.188 erkek ve 4.406 kadın yurttaş istifade etmiştir. Halkevi Spor Şubesinde atıcılık, binicilik, nişancılık ve masa tenisi sporları yapılmakta olup, izcilik kısmı mevcuttur. Halkevinde, matematik ve Fransızca kursları verilmektedir. Bu yıl içinde Köycülük Şubesi sadece bir köye gezi düzenleyebilmiştir. Güzel Sanatlar Şubesi resim kursu ve resim sergisi açmıştır. Tarih ve Müze Şubesi tarihi alanları fotoğraflamış, folklor çalışması yapmış ve açtığı müzeyi geliştirmek için büyük gayret göstermiştir (Ertem, Nisan-Mayıs-Haziran 1943, 1531-1535). 25 Mart 1943 tarihinde İkinci İnönü Zaferini kutlamak için Isparta Halkevinde düzenlenen toplantıda konuşmalar yapılmış, şiirler okunmuş; Ortaokul Müdürü Zühdü Ayçin tarafından “Halk ve Çocuk Eğitimi” hakkında konferans verilmiştir. 20 Mart 1943 tarihinde Halkevi salonunda Ortaokul Müzik Öğretmeni Orhan Doğu’nun yönetiminde ortaokul öğrencileri tarafından “Müzik Gecesi” düzenlenmiş; 21 Mart 1943 günü gecesi de “Vatan ve Vazife” adlı bir piyes temsil edilmiştir. Etkinlikler kalabalık bir izleyici tarafından zevkle izlenmiştir (Haberler, 2.Kanun-Mart 1943, 1490).
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 27 Nisan 1943 tarihinde Isparta’ya geldiklerinde Halkevini de ziyaret etmiştir. Ün dergisinde, İnönü’nün Halkevini ziyaretleri şöyle anlatılmıştır: “Cumhur reisi şeref verdikleri Halkevinde kendilerini karşılayan Başkanvekili ile Kol Başkanlarının ellerini sıktılar. İlk uğradıkları yer kütüphane idi. Kitap mevcudunu, okuyucuların sayısını ve okunan eserleri sorduktan sonra kendilerine takdim edilmek üzere iki maruken ciltte toplanan “Ün” koleksiyonunu kabul ve son sayının 104-105. Sayfalarını tetkik buyurdular. Temsil salonunu ve holdeki folklor eşyasını gördükten sonra ikinci katı şereflendiren Aziz Şef, Başkanlık odasında birçok memleket işleri ile meşgul oldular. Isparta şehrinin imar planı hakkında izahat aldılar. (..) Milli Şef Gönen Köy Enstitüsüne gitmek üzere Halkevinden ayrıldılar.” (Turan, Nisan-Mayıs-Haziran 1943, 1490).
1943 yılında Halkevleri Genel Merkezi tarafından hazırlanan broşürde, Bergama, Tire, Çorum, Isparta, Konya ve Erzurum Halkevlerinin folklor, etnografya ve müze çalışmalarından övgüyle söz edilmiştir (C.H.P. 1943 Halkevleri ve Halkodaları, 1944: 14).
Isparta Halkevinin 1943-1944 faaliyet döneminde; Dil ve Edebiyat Şubesi 11 konferans düzenlemiş, milli günleri kutlamış; Ün dergisi bu şube tarafından yayımlanmıştır. Güzel Sanatlar Şubesi, Halkevinde aile toplantısı, çaylı dans, nişan, nikah, balo vb. 20’ye yakın toplantı düzenlemiş; bu toplantılara 10.000 den fazla kişi katılmıştır. Ayrıca 700 liraya caz takımı getirilerek ileride teşkil edilecek Halkevi Bandosu ve Cazının temeli atılmıştır. Temsil Şubesi, Sosyal Yardım Şubesi ile birlikte 10.600 liraya sinema kurmuştur. Spor Şubesi avcılık, dağcılık, bisiklet, atletizm ve masa tenisi alanlarında çalışmış; Halkevi bahçesinde tenis kortu yapımı için hazırlıklara başlanmıştır. Sosyal Yardım Şubesi tarafından düzenlenen balo, piyango ve toplanan yardımlardan 11.246 lira gelir elde edilmiş, bu paranın 1.372 lirası fakir halka ve yoksul öğrencilere dağıtılmıştır. Bu şube 20 öğrencinin barındığı bir pansiyon işletmiş, 90 öğrenciye matematik kursu açılmıştır. Halkevi Kütüphanesinden 5.027 kişi yararlanmış; akşamları 60 öğrencinin kütüphanede ders çalışmasına imkan sağlanmıştır. Köycülük Şubesi yıl içinde Lagus, Deregüme, Kayı, Çünür, Gönen, Senirce ve İslamköy’ü ziyaret etmiş, köylüye tarımla ilgili öğüt ve tavsiyelerde bulunulmuştur (Halkevimizin Çalışmaları, 2.Kanun-Şubat-Mart 1944, 1633-1634). Halkevlerinin 1944 yılı faaliyetleri ile ilgili olarak CHP Genel Sekreterliği tarafından yayımlanan broşürde; Isparta Halkevi Temsil Kolu, yurt çapında faaliyet gösteren Halkevleri Temsil Kollarının en iyileri arasında gösterilmiştir. (İlimiz Halkevleri ve Halkodaları, Şubat-Mart 1945, 1850-1851). Adı geçem broşürde, Türkiye’de faaliyet gösteren 405 Halkevinden 329’unda Temsil Kolunun mevcut olduğu, bunlardan Fatih, Eminönü, Ayvalık, Bandırma başta olmak üzere Samsun, Sinop, Çorum, Giresun, Hereke, Mudurnu, Mudanya, Menemen, Kilis, Kaymakçı, Karacasu, Kandıra, Isparta, Manisa ve Eskişehir Halkevlerinin dikkat çektiği belirtilmiştir.
Isparta Halkevi toplumu aydınlatma faaliyetlerine 1945 yılında da aynı tempoda devam etmiştir. Dil ve Edebiyat Kolu beş konferans düzenlemiş; Ortaokul öğretmenlerinden Kemal Akgün “Memleket İçinde Propaganda ve Tesirleri”, Zeki Altan “Türklerin Menşei”, Zekai Yörüker “Aile, Ailede Terbiye ve Disiplin” konulu konferans vermişlerdir. Ayrıca Ortaokul öğrencilerinden Sevim Tuncer “Hayatta Başarılı Olmanın Meşru Yolları”, Nebahat Demirdal “Ahlak” konulu konferans vermişler; dinleyiciler tarafından şiddetle alkışlanmışlardır. Haberde, Halk Dershaneleri Kolunun düzenlediği Fransızca, matematik, motor ve dokumacılık kurslarının düzenli olarak devam ettiği; Sosyal Yardım Kolunun fakir ve asker ailelerinden tespit ettiği 300 aileye odun yardımı yaptığı belirtilmiştir (Halkevi Çalışmaları, Ocak-Mart 1946, 1984-1985). Dil ve Edebiyat Şubesi 1945-1946 faaliyet döneminde 9 konferans düzenlemiş, milli bayramları kutlamış, Türk büyüklerini anmış, Ün dergisini yayımlamıştır. Güzel Sanatlar Şubesi Bando ve Caz Takımı kurmuştur. Temsil Şubesi bir sinema tesis ederek işletmiş; ayrıca temsiller vermiş, düzenlediği 22 adet aile toplantısına 10.000’den fazla davetli iştirak etmiştir. Spor Şubesi tenis, pingpong (Masa tenisi), atletizm, dağcılık, voleybol branşlarında faaliyet göstererek gençlerin ilgisini çekmeyi başarmıştır. Sosyal Yardım Şubesi fakir aile çocuklarının eğitimine katkıda bulunmaya devam etmiş; Dershane ve Kurslar Şubesi 40 öğrenciye matematik kursu düzenlemiş, ayrıca okuma yazma kursları açmıştır. Halkevi kütüphanesinden 12.900 kişi yararlanmış; Köycülük Şubesi uzak ve yakın köy ziyaretlerini sürdürmüş; Tarih ve Müze Şubesi elde ettiği eşyalardan bir müze kurmuştur (Haberler, Ağustos-Eylül-Ekim 1945, 1150).
Halkevlerinin Kuruluşunun 15. Yılı Münasebetiyle Şubat 1947’de Isparta Halkevi Salonunda bir toplantı düzenlenmiş, toplantıya şehrin yöneticileri ve geniş bir halk kitlesi katılmıştır. Toplantıda bir konuşma yapan Isparta Halkevi Başkanı Dr. Reşat Ayan, Halkevlerinin önemine işaret etmiştir. Toplantıda dört köyden ve Gönen Köy Enstitüsünden gelen folklor ekipleri gösteriler yapmıştır. Dil ve Edebiyat Şubesi konferanslar tertip etmiş, milli günleri kutlamış, Türk büyüklerini anma toplantıları düzenlemiştir. Temsil Şubesi temsiller vermiş, aile toplantıları devam etmiştir. Spor Şubesi tenis, atletizm, voleybol, dağcılık, masa tenisi gibi oyunlarla gençleri kendisine çekmiştir. Sosyal Yardım Şubesi iki öğrenci okutmuştur. Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi, Fransızca, matematik ve bütünleme kursları ile hiç okuma yazma bilmeyenler için okuma-yazma kursları açmaya devam etmiştir. Halkevi kütüphanesinden 10.200 kişi yararlanmıştır. Köycülük Şubesi köyleri ziyaret ederek köylülerin dertlerini dinlemiş, toprak hakkında konuşmalar yapılmıştır (Isparta İlinde Halkevleri, Ocak-Mart 1947, 2079-2083). Güzel Sanatlar Şubesinin Ortaokul öğrencileri arasında düzenlediği resim sergisi 19 Mayıs 1947 tarihinde Isparta Valisi tarafından açılmış ve 1.000 vatandaş sergiyi gezmiş; sergide dereceye giren öğrencilere ödülleri verilmiştir. 19 Mayıs törenlerinde Halkevi Bandosu eşliğinde istiklal marşı okunmuş, ortaokul öğrencileri ve Gönen Köy Enstitüsü öğrencilerinin yaptıkları gösteriler ilgiyle izlenmiştir (Isparta İli Halkevleri Çalışmaları”, Nisan-Haziran 1947, 2143). “Isparta Halkevi Köycülük kolunun düzenlediği İlyas ve Geresin köyü gezisinde köylerin genel durumu görüşülmüş istek ve ihtiyaçları tespit edilmiştir. Isparta Halkevi Başkanı Dr. Reşat Ayan köy ziyaretlerinde hastaları muayene etmiş, gerekli ilaçları vermiş; Ziraat Müdürü gül yetiştiriciliği zirai haşereler hakkında köylüleri aydınlatmış; Fehmi Aksu köyün tarihi hakkında bilgi vermiş; Kız Enstitüsü Müdürü öğretmen Beraet Batu yerli motifler üzerinde durmuştur (Isparta İli Halkevleri Çalışmaları”, Nisan-Haziran 1947, 2143). Halkevleri Genel Merkezi tarafından yayımlanan Ülkü dergisinde yayımlanan bir haberde; Isparta Halkevinde, 1947 yılında Tarih-Müze ve Güzel Sanatlar Kollarının hazırladıkları “folklora ait eşya, malzeme, eski eserler ve elbiseler sergisi” açıldığı bildirilmiştir (Isparta Halkevinde, Nisan 1947, 47). Ülkü dergisinde yayımlanan başka bir habere göre; Isparta Halkevinde haftanın dört günü fakir ve kimsesiz hastalar muayene edilmekte, ilaç ve diğer ihtiyaçları karşılanmaktadır. Halkevi Güzel Sanatlar Kolu tarafından 20 Mayıs 1947 günü açılan “resim sergisi”nde 500’e yakın eser sergilenmiştir. Köycülük Şubesi, Keçiborlu nahiyesine bağlı Geresin köyüne bir gezi düzenlemiş; bu geziye başta vilayet müdürleri, parti yöneticileri ve Halkevi görevlilerinden oluşan 30 kişilik bir grup katılmıştır. Bayram havasında geçen gezi sırasında; köylüler tarım, hayvancılık vb. konularda aydınlatılmış; Halkevi Başkanı Dr. Reşat Ayan ve Sıtma Savaşı Tabibi Sami Gürler, hastaları muayene ederek ilaçlarını vermiştir (Isparta Halkevinde, Haziran 1947, 45). Isparta Halkevi Spor Şubesi tarafından 27 Temmuz 1947 tarihinde düzenlenen Gölcük gezisine 20 kişi katılmış; 10 Temmuz 1947 tarihinde düzenlenen masa tenisi yarışlarında dereceye giren sporculara madalyaları verilmiştir. 22 Haziran 1947 günü Isparta Halkevi tenis kortunda Antalya ve Isparta tenis takımları karşılaşmış ve maçı Ispartalı oyuncular kazanmıştır. Dil ve Edebiyat Şubesi Lozan antlaşmasının yıldönümünü kutlamıştır. Güzel Sanatlar Şubesi tarafından düzenlenen mandolin, keman ve piyano derslerine devam edilmiştir. Isparta Halkevinde haftanın iki gününde fakir hastalar muayene edilerek ilaçları temin edilmiştir (Halk Evleri Çalışmaları”, Temmuz-Eylül 1947, 2180-2181). Güzel Sanatlar Şubesi 225 lira aylıkla bir müzik öğretmeni görevlendirmiş, orkestra kısmına 56, bando kısmına 18 öğrenci, açılan resim kursuna 16 öğrenci devam etmiştir. 23 Şubat 1947 tarihinde Halkevi salonunda açılan milli kılık kıyafet sergisini binlerce kişi ziyaret etmiştir. Temsil Şubesi 23 Nisan 1947 günü “Bir İlan Hatası”, 21-26 Haziran 1947 günü davet edilen Antalya Halkevi Temsil Şubesi tarafından da “İnsan Sarrafı” ve “Bir Damla Yaş” piyesi temsil edilmiş, gösterileri 1.160 kişi izlemiştir. Gülcü Mahallesi Temsil Şubesinin 26 Haziran 1947 günü oynadığı “Evimizde Kanun Adamı” ve “Züğürtler” piyesini 350 kişi izlemiştir. Isparta Halkevi Temsil Şubesi 1 Kasım 1947 günü “Kozanoğlu” piyesini temsil etmiş, 374 kişi izlemiştir. Isparta Halkevi Temsil Şubesi tarafından temsil edilen “Gömdüğüm Cihan” ve “Yapışkanlar” piyesleri 350’şer kişi tarafından izlenmiştir. Spor Şubesinin 1947 yılı pingpong (masa tenisi) çalışmalarına 975, voleybol çalışmalarına 1.800, tenis çalışmalarına 720 üye; avcılık çalışmalarına 38 avcı katılmıştır. Köycülük şubesi Eber, Geresin, Aydoğmuş ve İlyas köylerine geziler düzenlemiş, ayrıca yakın köy halkı Isparta Halkevine davet edilerek köy geceleri düzenlenmiştir. Sosyal Yardım Şubesi Isparta merkez, Eber, İlyas, Geresin, Aydoğmuş köylerinde 298 hastayı muayene ettirmiş ve fakir hastaların ilaçlarını bedava dağıtmış; ayrıca fakir 67 kişiye 876 lira yardım yapmıştır. Dershaneler ve Kurslar Şubesi bütünlemeye kalan ortaokul öğrencileri için Fransızca, matematik ve resim kursları açmıştır. Halkevi kütüphanesi Cuma günü hariç her gün açık tutulmuş, kış gecelerinde öğrencilerin çalışmasına imkan sağlanmış; kütüphaneden 10.500 kişi yararlanmıştır. Tarih ve Müze Şubesi Halkevinde bir müze oluşturmuş, ayrıca tarih ve folklor araştırmalarına devam etmiştir (Aytaç, Ekim 1947- Haziran 1948, 2211-2212). 1947 yılında yayımlanan haberlerde bazı faaliyetler tekrar edilmiş olmasına rağmen, Isparta Halkevinin yıl boyu yoğun bir şekilde çalıştığı görülmektedir.
1948 yılının ilk altı ayında Isparta Halkevinde, Milletvekili Cihat Baban tarafından “Solculuk”, doktorlar tarafından “Kolera İle Savaş”, “Verem İle Savaş” konularında konferanslar verilmiştir. Güzel Sanatlar Şubesi tarafından 23 Nisan 1948 tarihinde “Müzik Gecesi” düzenlenmiş ve büyük ilgi görmüştür. 23-28 Şubat 1948 tarihleri arasında amatör “resim sergisi” açılmış; 23 Mayıs 1948 günü Halkevi sahnesinde ortaokul öğrencileri tarafından “Yanlış Yol” piyesi ile “Köy Düğünü” komedisi temsil edilmiştir. Spor Şubesi tenis, masa tenisi ve voleybol dallarında çalışmasına devam etmiş; Sosyal Yardım Şubesi 22 köylü vatandaşın muayenesini yaptırmış ve fakirlere yardım etmiştir. Kitaplık her gün halkın hizmetine açık tutulmuş; sıtma savaşı ve çocuk ıslahı konulu filimler halka ücretsiz gösterilmiştir. Köycülük Şubesi üyeleri Deregümü ve Büyük Findos köylerini ziyaret ederek köylülerle sohbet etmişler, “Toprak Bayramı” köylülerin katılımı ile Isparta Halkevinde kutlanmıştır (Aytaç, Ekim 1947- Haziran 1948, 2213-2214). Isparta Halkevinin 1948 yılı ilk altı aylık çalışmaları, Halkevleri Genel Merkezi yayın organı Ülkü dergisinde de yayımlanmıştır (Isparta Halkevinin, Eylül 1948, 45-46). Isparta Halkevinde 24 Temmuz 1948 günü emekli öğretmen Enver Süldür tarafından Lozan Barış Antlaşması hakkında bir konuşma yapılmış ve film gösterilmiştir. 26 Eylül 1948 tarihinde “Dil Bayramı” münasebetiyle Halkevi salonunda Dilaver Binbaşıoğlu, “Dilin Önemi” hakkında konuşmuştur. Dil Bayramı münasebetiyle Halkevi Müzik Kolunun yetiştirdiği çocuk korosu bir konser vermiş, Temsil Kolu “Ayşe Pınarı” adlı piyesi oynamıştır. Bölge masa tenisi birinciliği Isparta Halkevi Spor Şubesi salonunda yapılmış; Sosyal Yardım Şubesi ihtiyaç sahiplerine 465 lira yardım yapmıştır. Ortaokulda bütünlemeye kalan öğrenciler için Fransızca ve matematik kurslarına devam edilmiştir. Basın Yayın Genel Müdürlüğü tarafından gönderilen “Gezintiler” adlı filim, Halkevinde ücretsiz gösterilmiş; kütüphane cuma günleri hariç her gün halkın hizmetine açık tutulmuştur. Köycülük Şubesi üyeleri Kılıç köyü ve Keçiborlu ilçesini ziyaret etmişlerdir. Sosyal Yardım Şubesi 1948 yılı içinde ihtiyaç sahiplerine toplam 1.825 lira 25 kuruşluk yardımda bulunmuştur. Her yıl olduğu gibi 1948 yılında da Halkevi kütüphanesinde kitapların yanı sıra gazete ve dergiler de hizmete sunulmuş, bunlardan 3.561 vatandaş yararlanmıştır (Aytaç, Temmuz-Aralık 1948, 2245-2246).
Isparta Halkevi faaliyetlerinin 1949 yılında da hız kesmeden devam ettiği görülüyor. Dil ve Edebiyat Şubesi elinde mevcut 2.500 Ün dergisini çeşitli Halkevleri ve Halkodalarına ücretsiz olarak göndermiştir. Güzel Sanatlar Şubesinde bando ve caz çalışmalarına ilave olarak halk müziği çalışmalarına da başlanmıştır. Halkevlerinin kuruluşunun 17. Yılı münasebetiyle bir temsil verilmiş, Basın Yayın Genel Müdürlüğünden gönderilen iki film ücretsiz olarak gösterilmiştir. Halkevinde açılan Fransızca, matematik ve biçki nakış kurslarına devam edilmiş; kütüphaneden 3.340 vatandaş yararlanmıştır (Aytaç, Ocak-Haziran 1949, 2278). Isparta Halkevi ikinci altı aylık faaliyet döneminde; 24 Temmuz 1949 günü Lozan Barış Antlaşmasının yıldönümü ve 26 Eylül 1949 günü “Dil Bayramı” kutlanmış; 10 Kasım 1949 günü Atatürk anılmıştır. Güzel Sanatlar Şubesinin bando, caz ve milli saz kursları devam etmiş; Temsil Şubesi cumartesi günleri hoperlörle radyofonik temsiller yayınlamıştır. 15.8.1949 günü Keçeci Ocağı, 26 ve 27 Eylül 1949 günü Gülcü Ocağı, Halkevi salonunda temsil vermişlerdir. Spor Şubesi bilhassa masa tenisi üzerinde çalışmalarını sürdürmüştür. Sosyal Yardım Şubesi hasta muayenesine, ilaç dağıtımına devam etmiştir. Ortaokul Kız ve Erkek Sanat Enstitüleri için Fransızca ve matematik yaz kursları düzenlenmiş ve bir fotoğraf sergisi açılmış; kütüphaneden 2.560 vatandaş yararlanmıştır. Köycülük Şubesi Deregümü ve Kayı köylerini ziyaret etmiş; Tarih ve Müze Şubesi çizdiği program çerçevesinde çalışmalarına devam etmiştir (Aytaç, Temmuz-Aralık 1949, 2309-2310) Isparta Halkevinin 1949 yılındaki faaliyetlerinden bir kısmı, Ülkü dergisinde de haber olarak yer almıştır. Ülkü derisinde çıkan haberlere göre; Isparta Halkevinin temin ettiği müzik öğretmeni ile bando ve caz takımları ve 40 kadar öğrencinin saz çalışmaları yeniden başlamıştır. Belediyenin şehir bandosu için kadrosuna aldığı 6 kişi Halkevinde ders görmektedir. Haftanın iki gününde fakir hastaların tedavisine devam edilmektedir (Isparta Halkevinde, Şubat 1949, 45). İngiltere Büyükelçiliği Basın ve Yayın Dairesi, 29 Nisan 1949 tarihinde Isparta Halkevinde “Tarım Sergisi” açmıştır. Serginin açılış töreninde Isparta Halkevi Başkanı Hüsnü Dilmen bir konuşma yapmış; sergi 9 Mayısa kadar açık kalmıştır (Isparta Halkevinde, Mayıs 1949, 43). 1949 yılında Ülkü dergisinde çıkan başka bir habere göre; İngilizce ve Fransızca kursları 3 aylık çalışmalarını bitirmiştir. İngiltere Büyükelçiliği Basın Dairesi tarafından Halkevinde açılan tarım sergisini 11.629 vatandaş gezmiş ve 5.977 kişi de film seyretmiştir. Halkevinde, “Kibarlık budalası” piyesi temsil edilmiş, Sanat Enstitüsü Korosu temsil vermiş, ayrıca moda geçidi düzenlenmiştir. Basın Yayın Genel Müdürlüğünden gönderilen “Adana” filmi parasız olarak halka gösterilmiştir. Sağlık ve Yardım Kolu, Halkevine başvuran fakirlerin muayenesini yaptırmış; ilaç ve tedavi ücretlerini üzerine almış; bir kısım muhtaçlara para yardımı yapmıştır. Bando ve caz çalışmaları yanında Halk Müziği ekibi de faaliyete geçirilmiştir. İstanbul ve Ankara’da yapılan “Isparta Gül Gece”lerine, Halkevlerinden ekipler gönderilmiş; Ün dergisinin elde kalan 1.850 sayısı yurt içindeki kütüphanelere armağan edilmiştir (Isparta Halkevinde, Temmuz 1949, 45).
Ün Dergisi (Haziran 1934-Aralık 1949)
Isparta Halkevinin en önemli faaliyeti, Haziran 1934 ile Aralık 1949 tarihleri arasında 15 cilt halinde 172 sayı çıkan “Ün” dergisidir. Ün dergisi, Halkevleri dergileri arasında, Ankara Halkevi yayın organı Ülkü’den sonra en uzun süre ve sayı olarak en çok yayımlanan dergi olmuştur (Kaş, 2007: 26-27,70. Bu durum, taşrada yayımlanan bir dergi için çok büyük bir başarıdır. Ankara Halkevinin aynı zamanda Halkevleri Genel Merkezi rolünü üstlendiğini ve Ülkü dergisinin de, bütün Halkevlerine öncü ve örnek olarak çıkarıldığını hatırlamak gerekir. Ün dergisi, yayımlandığı dönemde basında büyük ilgi görmüştür. Ulus gazetesi (25 Aralık 1934), Babalık gazetesi (4630,4470), Yeni Adam (96), Zaman (31), (23, 24, 26, 33.) sayılarında Ün Mecmuası hakkında yazılar yayımlanmıştır. Bazı bilim adamları diğer Halkevi dergilerinin, Ün dergisini örnek almaları tavsiyesinde bulunmuşlardır. Prof. Z. Fahri Fındıkoğlu, Isparta Halkevi’nin yayın organı Ün Mecmuasından övgüyle söz etmiş, diğer Halkevi mecmualarının “Ün’ün mesai ve neşriyat programını bir model olarak göz önüne alsalar yeridir” demiştir (Fındıkoğlu, Teşrini Evvel 1941-Mart 1942, 1257-1258). Hüseyin Namık Orkun, Ün mecmuasının Halkevleri dergileri arasında seçkin yerini koruduğunu, bilim aleminde dikkatleri üzerine çektiğini belirterek, diğer Halkevi mecmualarının Ün mecmuasını örnek almalarını dilemiştir (Orkun, I. Teşrin-I. Kanun 1942, 1432).
Ün dergisinin aylık olarak çıkarılması kararlaştırılmış ise de, ilk sayılar hariç bu ilkeye genellikle uyulmamış, bazen iki, bazen üç, 1947 yılından sonra da altı ayda bir yayımlanmıştır. Derginin kapaklarında CHP’nin simgesi “Altı Ok” yer almıştır. Derginin 1.sayısından 97-98. sayılarına kadar genel neşriyatını Hilmi Dilmen idare etmiş, sorumlu müdürlüğünü Ali Rıza Uysal üstlenmiştir. Hilmi Dilmen ve Ali Rıza Uysal öğretmendir. 99-102. sayıdan (Haziran-Eylül 1942) son sayıya kadar Ün dergisi, 4-8. Dönem Isparta Milletvekili Kemal Turan’ın idaresinde yayın hayatını sürdürmüş, imtiyaz sahipliğini ise 1924?-1946 yıllarında Belediye Başkanlığı yapan Hilmi Çakmakçı üstlenmiştir. Genel olarak kaliteli bir baskıya sahip olan Ün dergisi, 20×28 ebadında, Isparta’da İlk Adım Matbaasında 800 veya 1.000 adet basılmış; yazılar iki sütun üzerinde dizilmiş, derginin ilk sayısından itibaren sayfa numaraları birbirinin devamı olarak yayımlanmış; Temmuz-Aralık 1949 tarihli 15. Cilt, 171-172. sayı, 2310. sayfada son bulmuştur.
Derginin yayın politikası “Isparta Halkevi Ün Mecmuasında Çıkabilecek Yazıların Umumi Evsafı” başlığı ile önceden belirlenmiş ve 1936 yılında yayımlanmıştır. Buna göre dergide Türk dili, Türk edebiyatı, Türk tarihi, Türk musikisi, resim, heykeltıraş, mahalli süsleme sanatları, spor, köycülük, içtimaiyat, halk terbiyesi, sağlık, nüfus, mahalli sanatların tetkiki, mahalli ziraat usulleri, cumhuriyet ve inkılabımız hakkında alıntı ve tercümeler, halkevleri ve memleket ahvali hakkında haberlerin yer alması kararlaştırılmış; programda yer alan başlıklar ayrıntılı olarak açıklanarak dergiye yazı yazacaklar bilgilendirilmiştir. Belirlenen bu programa şu notlar ilave edilmiştir: “1-Mecmuaya gönderilecek yazılar sade bir üslupla yazılmalıdır, 2- Yazılar toplu olmalı ve bir fikir açık olarak ve başka menfi düşünce uyandırmayacak şekilde anlatılmalıdır. 3- Mecmua siyasi değildir. Mecmuanın en mühim vasfı mahalli olacaktır. Yani ilmi, içtimai, iktisadi her cihetten muhitin aynası olmalıdır. Her yazı bir vesikaya, bir esasa dayanmalıdır” (Üç Yaşına Girerken, II. Kanun-Şubat-Mart 1936, 313-316). Dergiye gönderilecek yazılarda “belgeye dayanması ve Isparta ile ilgili olması şartı” dikkat çekmektedir. Bu husus açıkça şu cümlelerle ortaya konulmuştur: “Ün’ün sayfaları her yazıya, her imzaya açık bırakılmıştır. Şu şartla ki: Ün’e girecek yazı, vesikaya dayandığı gibi “yersel” damgasını da taşıyabilmelidir. Şiir mi dediniz? Isparta’yı terennüm etsin… Hikaye mi? Isparta ve çevresinden alınmalı. Sosyal, devrimsel, tarihsel, ekonomik, arkeolojik bir konu mu? Yine Isparta’yı ilgilendirmelidir. Ün, neşriyatını dar bir çerçeveye sıkıştırmamıştır. (…) Ün, bugünkü durumuyla, Türk kültürüne malzeme eriştirmeye çalışan mütevazı, iddiasız ve yerel bir dergidir. Bundan ötesini Isparta Halkevinin bir yayın aracı olan “Ün”den nasıl bekleriz?” (Üç Yaşına Girerken, II. Kanun-Şubat-Mart 1936, 313-314). Fehmi Aksu, derginin on bir yıllık geçmişini şu sözlerle değerlendirmiştir: “Ün dergisinin, altı ok ışığında, milli inkılap ateşini korumak, mahalli araştırmalarla elde edilen malzemeyi bilgi alemine vermek gibi çetin ödevleri, ona özel karakterini ve neticede yaşama imkanını vermiştir.” (Aksu, Nisan-Mayıs 1944, 1663). Ün dergisi, belirlediği ilkelere uygun olarak 1934’den 1949 yılına kadar 16 yıl başarıyla yayın hayatını sürdürmüş; Isparta ilinin tarih, coğrafya, kültür, arkeoloji, dil, edebiyat ve folkloruna büyük bir miras bırakmıştır.
Ün dergisi, 1945 yılına kadar zengin bir içerikle çıkarken, Halkevleri üzerinde yürütülen siyasi tartışmalar, eleman eksikliği ve benzeri sebeplerden dolayı giderek derginin içeriği zayıflamış; başlangıçtaki heyecan, yaratıcılık süreç içesinde azalmıştır (Kaş, 2007: 72). Bazı bilim adamlarının Demokrat Partide görev almalarının bunda etkili olduğunu söylemek mümkündür.
Hasan Kaş’ın yaptığı araştırmaya göre; dergide yayımlanan 928 yazının konularına göre dağılımı şöyledir: Isparta tarihi %20, Isparta folkloru %18.3, Ispartalı meşhur adamlar %17.1, Türk inkılabı %9.3, Isparta ekonomisi %8, Isparta’da bulunan eski eserler %6.6, Isparta coğrafyası %6.2, Isparta ilindeki eğitim durumu %5.2, nutuklar %2.2 ve diğer konular %6.6 oranında yer almıştır. Dergide yayımlanan 928 yazıda, 173 yazarın imzası bulunmaktadır. Bu durum, derginin geniş bir yazar kadrosuna sahip olduğunu göstermektedir. Ün dergisinin belli başlı yazarları; Hikmet Turhan Dağlıoğlu, Kemal Ünal Turan, Neşet Köseoğlu, Fehmi Aksu, Naci Kum, Nuri Katırcıoğlu, Nazım Örensun, Tahir Erdem, Etem Ertem, Tevfik Tığlı, Neşet Çağatay, Turgut Akkaş, Hamit Dereli, Hüseyin Namık Orkun, Kazım Aydar, Şevket Aydın, Hilmi Dilmen, Bekir Türk, Ömer Güllü, Mahmut Kıyıcı, Sait Demirdal, Selahattin Ezen ve Adnan Demirtaş’tır (Kaş, 2007: 74,80).
Isparta Halkevinin Yayımladığı Kitap ve Broşürler
Isparta Halkevi, Ün dergisinin yanı sıra aşağıda adları yazılı kitap ve broşürleri de yayımlamıştır:
1- Isparta Halkevi Broşürü 19 Şubat 1933-1934, (y.y. t.y.) 16 s. Isparta Halkevinin kuruluşunun 1. Yılında (1934) yayımlanan bu kitapçıkta, Halkevinin amacı ve faaliyetleri anlatılmıştır.
2- Isparta İli Yer Adları / Fehmi Aksu. Isparta, İlk Adım Matbaası, 1936, 177 s.
Fehmi Aksu tarafından hazırlanıp, 1936 yılında yayımlanan bu eser, günümüzde de önemini korumaktadır.
3- Isparta 1923-1938. Cumhuriyetin 15. Yılında Isparta’yı tanıtmak amacıyla hazırlanan bu eser, o döneme ışık tutacak fotoğraf ve bilgiler içermektedir. Kitap, Ün dergisinin yazar kadrosunda yer alan Süleyman Telli, Ömer Güllü, Fevzi Daldal, Şevket Aydın, Tahir Erdem, Mehmet Ertokuş, Etem Ertem, Bekir Türk ve Reşat Ege’den oluşan bir heyet tarafından hazırlanmıştır. Ülkü dergisinde, bu kitabı tanıtan kısa bir yazı çıkmıştır (Halkevleri Neşriyatı, Nisan 1939, 180).
4- Isparta Halkevi Yer Adları Broşürü? 1935. Isparta Halkevi 1935 yılında yer adları konusunda bir çalışma başlatmıştır. Halkevinin bu çalışmayı geniş kitlelere duyurmak amacıyla bir broşür yayımladığını, Ün dergisinde çıkan yazılardan öğreniyoruz. Ancak kütüphanelerde bu broşürün örneğine ulaşamadık.
Hasan Kaş’ın Isparta Halkevi yayınları arasında saydığı Nuri Katırcıoğlu’nun “Isparta Genel Coğrafyası” ve Beraat Batu’nun “Isparta Kıyafetleri” adlı eserlerin örneğine kütüphanelerde ulaşılamadık (Kaş, 2007: 80). Bu çalışmalarla ilgili Ün dergisinde çıkan tanıtma yazılarını vermekle yetiniyoruz.
5- Isparta Genel Coğrafyası / Nuri Katırcıoğlu, 1944.: “Harita Binbaşılığından emekli, hemşerimiz Nuri Katırcıoğlu’nun özenle hazırladığı “Isparta Genel Coğrafyası” adlı eseri, Halkevimiz yayınları arasına konmuştur. Eserde, muhiti her bakımdan aydınlatan çeşitli konuların, gençlerimizi ve ilkokul talebe ve öğretmenlerimizi ilgilendireceğine şüphe etmiyoruz. Okurlarımız, gelecek sayıdan itibaren bu eseri Ün sütunlarında takip edebileceklerdir.” (Isparta Genel Coğrafyası”, 2.Kanun-Şubat-Mart1944, 1663).
6- Isparta Kıyafetleri Albümü / Beraet Batu, 1944. Eserin, yayınlanıp yayımlanmadığı hakkında kesin bilgiye sahip değiliz. Bu eserin tanıtıldığı yazıda: Halkevinin Isparta ve çevresinde giyilmiş, yerli kıyafetlerin tespiti işine önemle verdiği; kıyafetlerin devirlere göre çeşitli şekillerini tarihi vesikalar, bulunabilen örneklerine dayanarak boyalı resimle tespit ettiği belirtilmiştir. Ayrıca, her kıyafetin, kullanıldığı zaman, kumaş cinsi, dokunuş yeri, işlenti tarzı vesairesi hakkında bilgiyi ihtiva etmek üzere, Kız Enstitüsü Öğretmeni Bayan Beraet’in değerli fırçasından çıkarak, hazırlanmakta olan bu yerli kıyafet albümünün, ilk fırsatta renkli olarak bastırılmasının düşünüldüğü duyurulmuştur (Isparta Kıyafetleri, 2.Kanun-Şubat-Mart1944, 1663).
Isparta Halkevi, Halkevleri tüzük ve talimatnamelerine uygun olarak dokuz kol halinde örgütlenmiş; bu kollar vasıtasıyla çok başarılı çalışmalar yaparak halkın aydınlanmasına katkıda bulunmuştur. Ayrıca 1934-1949 yılları arasında düzenli olarak yayımladığı Ün dergisi aracılığıyla Isparta tarih ve kültürünün ortaya çıkarılmasına ve tanıtılmasına; Cumhuriyet yönetimini destekleyen fikirlerin benimsenmesi ve yayılmasına da katkıda bulunmuştur. Isparta Halkevinin küçük çapta kitap ve broşür faaliyeti de olmuştur. Bu yayınlar arasında, Cumhuriyetin 15. Yılına Armağan olarak hazırlanan “Isparta 1923-1938” adlı kitap ile Fehmi Aksu tarafından hazırlanan “Isparta Yer Adları” adlı kitaplar dikkat çekmektedir.
Isparta İlinde Açılan Halkevleri ve Halkodaları
1933 yılında Isparta, 1936 yılında Yalvaç, 1938 yılında Şarkikaraağaç, 1939 yılında Atabey, Eğirdir, Gönen, Keçiborlu, Senirkent, Sücüllü, Sütçüler ve Uluborlu Halkevleri açılmıştır. Isparta ilinde ilk kez 1941 yılında İslamköy ve Gelendost’ta Halkodası açılmış; (Halkevleri ve Halkodalarının 1941: 83). 1945 yılı başında Isparta ilinde açılan Halkodalarının sayısı 53’e çıkmıştır. Isparta Merkez ilçeye bağlı Aliköy, Aydoğmuş, Baladız, B. Findos, Çünür, Deregüme, Fandas, Geresin, Göndürle, İğdecik, İlyas, İslamköy, Kayı, Kılıç, Kuleönü, Lagus, Sav, Senir; Eğirdir ilçesine bağlı Barla, Koçular, Sarıidris, Yenice, Yılanlı; Şarkikaraağaç ilçesine bağlı Gelendost, Afşar, Bağıllı, Belciğez, Bölükler, Çarıksaraylu, Donarşa, Nodra, Salur, Vakıfdinek, Yenice, Yenişarbademli; Uluborlu ilçesine bağlı Büyükkabaca, İlegüp, Küçükabaca, Yassıviran; Yalvaç ilçesine bağlı Kumdanlı, Çetince, Elbengi, Gelegermi, Gemen, Gemenbayat, Görgüler, Hisarardı, Hüyüklü, Kuyucak, Örkenez, Yukarı Tırtar, Tokmacık, Yukarıkaşıkara köylerinde Halkodası bulunmakta idi (İlimiz Halkevleri ve Halkodaları, Şubat-Mart 1945, 1850-1852). 24 Şubat 1946 tarihinde Isparta merkez ilçesine bağlı Büyükhacılar, Geyran; Uluborlu ilçesine bağlı Gençali, Güreme, İleydağı ve Yalvaç ilçesine bağlı Körküler köylerinde 6 Halkodası daha açılmış, il dahilinde Halkodası sayısı 59’a ulaşmıştır (1945 Yılında Halkevleri, 1946: 30). “Isparta İlinde Halkevleri Çalışmaları”, Ocak-Mart 1947, 2084). 1947 yılı başında Isparta ilinde 11 Halkevi ve 64 Halkodasının bulunduğu görülmektedir (XV. Yıldönümünde Halkevleri, 1947: 19).
ATABEY HALKEVİ (1939-1951)
Atabey Halkevi, 1939 yılında açılmıştır. 1941 yılında “Dünya Ahvali Umumiyesi” hakkında Atabey Halkevinde iki, İslamköy Halkodasında bir konferans verilmiştir. (CCA 490-1-0-0-1010-897-3) CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı teftiş raporunda; Atabey Halkevinin kiralık bir binada hizmet verdiği, belediye tarafından inşa edilmekte olan binanın tamamlanmasından sonra oraya taşınacağı; Halkevi radyosundan halkın haberleri dinlediği, kütüphanede gazete ve kitapların okunduğu, gençlerin av sporları ve futbol ile meşgul oldukları belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.12) Şahinbaş tarafından hazırlanan 14.08.1942 tarihli teftiş raporunda; Atabey Halkevinin dört şubeden oluştuğu ve eskisine göre daha faal olduğu belirtilmiştir. Rapora göre; Halkevi binası köyün en merkezi yerinde olup, defterler düzenli tutulmuştur, ancak üye sayısı yeterli değildir. Spor şubesi voleybol, futbol ve av sporlarında başarılıdır. Temsil şubesinin oynadığı piyes, çok sayıda kadın ve erkek tarafından izlenmiştir. Kütüphanedeki kitaplar tasnif edilerek halkın hizmetine sunulmuştur. Halkevinin radyosu, halkın ilgisini çekmektedir. Raporda, Atabey İlkokulu Başöğretmeni başkanlığında faaliyetini başarı ile yürüten Atabey Halkevi faaliyetlerinin daha fazla artması ve daha çok faydalı olması temenni edilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1).
Atabey Halkevi ve faaliyetleri ile ilgili “Ün” dergisinde iki haber çıkmıştır. Bu haberlere göre; Atabey Halkevi, 1944 yılında çevre köylerde tütüncülük ve bağcılık hakkında konuşmalar yaptırmış, bağ hastalıklarına karşı göztaşı ve kükürt kullanılmasının lüzumunu anlatmak ve bu ilaçları yaymak suretiyle çevresine faydalar sağlamıştır (İlimiz Halkevleri, Şubat-Mart 1945, 1850-1851). Atabey Halkevi, 1946 yılı ilkbaharında Hıdırlık mesiresine bir gezi düzenlemiş, bu geziye bütün Atabey halkı iştirak etmiştir. Burada gençler arasında çeşitli yarışlar yapılmış; 1946 Mayıs Bahar Bayramı münasebetiyle Çayırlı Mescit mevkiinde bir eğlence düzenlenmiştir. Halkevi Spor Şubesi, 19 Mayıs Gençlik Bayramı münasebetiyle futbol gösterileri, 25 Temmuz günü Kısık mevkiine dağ gezisi düzenlemiştir. Dil ve Edebiyat Şubesi, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramında “Akın Piyesini” temsil etmiştir. 23 Şubat 1947 günü Halkevlerinin kuruluşunun 15. Yılında geniş katılımlı bir toplantı düzenlenmiştir (Isparta İlinde Halkevleri, Ocak-Mart 1947, 2083-2084).
Yukarıda verdiğimiz bilgilerden küçük bir muhitte hizmet veren Atabey Halkevinin, halkı bilgilendirmek ve eğlendirmek için büyük çaba harcadığı anlaşılmaktadır.
EĞİRDİR HALKEVİ (1939-1951?)
Eğirdir Halkevi 1939 yılında açılmıştır. CHP Burdur Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından 13.02.1940 tarihinde hazırlanan birinci raporda; Eğirdir Halkevinin hiç faaliyeti olmadığı belirtilerek “Halkodası” olarak çalışması önerilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.31). Şahinbaş tarafından hazırlanan 12.08.1940 tarih ve 125 sayılı ikinci müfettiş raporunda; Eğirdir Halkevinin üç şubeli olduğu ve şube faaliyetlerinin istenilen seviyede olmadığı belirtilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.35). Şahinbaş tarafından hazırlanan 06.01.1941 tarih ve 169 sayılı birinci teftiş raporunda; Eğirdir Halkevinin üç şubeden oluştuğu, şehrin merkezinde bulunan binanın Halkevi faaliyetleri için yeterli olduğu; Başmuallimin başkanlığında görevlendirilen yeni idare heyetinin başarılı olması beklendiği belirtilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.28). CHP Genel Sekreterliğinden Isparta İl Başkanlığına yazılan 21.05.1941 tarih ve 5/35297 sayılı yazıda; Sütçüler, Eğirdir, Şarkikaraağaç ve Uluborlu Halkevlerinin durgunluğundan duyulan rahatsızlık ifade edilerek, mahallindeki elemanların teşvik edilerek, adı geçen Halkevlerinin harekete geçirilmeleri tavsiye edilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.17) 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; Eğirdir Halkevinin, elverişli olan bir binaya nakledildiği halde yine bir varlık gösteremediği belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.13) 1941 yılında Eğirdir Halkevinde CHP İlçe Başkanı Ali Çelik tarafından “Dünya Ahvali Umumiyesi” konulu konferans verilmiştir (CCA 490-1-0-0-1010-897-3). CHP Isparta Bölgesi Müfettişi O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 14 Ağustos 1942 tarihli teftiş raporunun başlangıcında “Eğirdir Halkevinin adından başka hiçbir faaliyetinin olmadığı”; Eğridir Halkevi için yeni bir bina kiralandığı, bundan sonra faaliyetlerde iyileşme beklendiği belirtilmiştir. Raporda, Halkevinde konferanslar verildiği, köylere geziler düzenlenmeye başlandığı; Halkevi radyosundan, kitap ve gazetelerden halkın yararlandığına dair bilgiler yer almıştır. Raporda, Eğirdir Halkevinin dağcılık ve yüzme sporları konusunda çok faal olduğu belirtilerek, merkezden spor şubesinin ihtiyaç duyduğu 15 kalem spor malzemesi talep edilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1).
Ün dergisinde, Eğirdir Halkevi faaliyetleri ile ilgili iki haber çıkmıştır. Bu haberlerden öğrendiğimize göre; Eğirdir Halkevi Dil ve Edebiyat Şubesi, 1945-1946 faaliyet döneminde halkı aydınlatmak için çeşitli konularda konferanslar düzenlemiştir. Temsil Şubesi özellikle milli bayramlarda temsiller vermiş, bu konuda ilkokul öğrencilerinden ve gezgin temsil heyetlerinden yararlanmış; köylerde köylüler için piyesler temsil edilmiştir. Spor Şubesi tarafından yüzme, atlama, kürek çekme, avcılık ve dağ sporları yapılmış; Halkevine bağlı Avcılar Kulübü kurulmuştur. Hükümet doktorlarından istifade edilerek haftada iki gün Halkevinde poliklinik yapılmış ve fakir hastaların ilaçları Kızılay vasıtasıyla karşılanmıştır. İlkokul öğretmenlerinden yararlanılarak kış gecelerinde okuma kursları açılmış; kütüphanede kitap, gazete ve dergiler halkın hizmetine sunulmuştur. Köycülük Şubesi köyleri ziyaret ederek faydalı konferanslar vermiş, doktorlar tarafından hastalar muayene edilmiştir (Halkevi Çalışmaları, Ocak-Mart 1946, 1985). Eğirdir Halkevinde 24 Temmuz 1947 akşamı Lozan Antlaşmasının yıldönümü törenle kutlanmış; konuşmaların ardından “Kanun Adamı” adlı piyes temsil edilmiş, şiirler okunmuş, milli oyunlar oynanmıştır (Halk Evleri Çalışmaları, Temmuz-Eylül 1947, 2180-2181).
Müfettiş raporlarında, Eğirdir Halkevinin 1940-1941 yıllarında beklenen faaliyeti gösteremediği vurgulanmıştır. 1942 yılı faaliyet raporunun başında Eğirdir Halkevinin ‘adından başka faaliyetinin olmadığı’ belirtilmesine rağmen, bundan sonra bir iyileşme beklendiği ifade edilmiş ve Halkevinin bazı faaliyetlerine yer verilmiştir. Isparta Halkevi Mecmuası Ün’de çıkan haberlerden, Eğirdir Halkevinin 1945-1946-1947 yıllarında daha faal olduğu görülmektedir.
GELENDOST HALKODASI (1941-1951)
Gelendost Halkodası 1941 yılında açılmıştır. CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; Gelendost Halkodasının kendisine ait bir radyosu bulunduğu ve halkın ihtiyaçlarının giderilmesi için azami gayreti sarf ettiği, kitap ve gazetelerin halkın hizmetine sunulduğu belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.14-15) Gelendost Halkodası faaliyetleri ile ilgili basında herhangi bir haber çıkmamıştır.
GÖNEN KÖYÜ HALKEVİ (1939-1951?)
Gönen Halkevi 1939 yılında açılmıştır. Gönen Halkevi, Isparta köylerinde açılan tek Halkevidir. Gönen’de Köy Enstitüsü bulunduğu için, burada Halkevini yaşatacak kültürel ortam mevcut idi. Buna rağmen, CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda, “Gönen Halkevinde hiçbir hareket olmadığı” belirtilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.12). 1941 yılında Ülkü dergisinde yayımlanan “Gönen Halkevinde Sosyal Yardım Faaliyeti” başlıklı haberde; 163 hastanın muayene edilerek ilaçlarının temin edildiği, fakir öğrencilere yemek tedariki için gerekli tedbirlerin alındığı bildirilmiştir (Gönen Halkevinde, Haziran 1941, 367). Gönen Halkevinin özellikle 1944 yılından itibaren daha faal olduğu görülmektedir. 1944 yılında Gönen Halkevinde “sıtma”, “köy evleri ve temizliği”, “çocuklarımız ve gençlerimiz” konulu konferanslar verilmiştir (İlimiz Halkevleri, Şubat-Mart 1945, 1850-1851). 1944 yılında yayımlanan “Isparta Gönen Köyü Mektubu”nda; “Gönen Halkevinin hem köylü, hem de Köy Enstitüsü öğretmen ve öğrencileri için toplanma yeri” olduğu; her hafta köylülere konferanslar verildiği, aile toplantıları, müzik geceleri düzenlendiği belirtilmiştir. Ayrıca Halkevinde “Elişleri Sergisi” ve okuma yazma bilmeyenlere kurs açılmıştır. Gönen Halkevinde 500’den fazla kitabı olan kütüphane ve bir radyo mevcut olup, gençler her dalda spor ile meşguldür. 21 Mayıs 1944 günü pehlivan güreşleri düzenlenmiştir. Mektupta, başarılı çalışmalar yapan Gönen Halkevinin binasının darlığından şikayet edilerek, “Köylü yeni Halkevi binası yapmak için sefere hazır gönüllü erler gibi bekliyor” denilmiştir (Ertan, 16 Mayıs 1944, VIII). 1947 yılında basında çıkan bir haberde; Gönen Halkevinde milli günleri kutlama, büyükleri anma günleri düzenlendiği; sağlık ve tarihi konularda konferanslar verildiği; köy gezileri düzenlenerek köy kalkınması hakkında konuşmalar yapıldığı belirtilmiştir (Gönen Halkevinde, Ağustos 1947, 46). 1949 yılında Gönen Halkevi Temsil Şubesi, “Kafa Kağıdı – Yanlış Yol” adlı piyesler; kukla, monolog, şiir gibi vasıtalarla halkın zevkinin yükseltilmesine çalışmıştır. Gönen Halkevi, 15 Mayıs 1949 tarihinde yağlı pehlivan güreşleri düzenlemiş, sporun diğer dalları ile de ilgilenmiştir. Sosyal yardım, kitaplık, halk dershaneleri ve köycülük şubeleri de, çevreye faydalı olmak için çalışma yapmışlardır (Aytaç, Temmuz-Aralık 1949, 2310). Gönen Halkevi ile ilgili 1950 yılında basında çıkan habere göre; Sosyal Yardım Kolu düzenlediği sünnet düğününde 15 çocuğa elbise giydirmiş ve örnek bir düğün yapmış; Isparta Halkevi Bandosunun ve Gönen Köy Enstitüsü öğrencilerinin katılmasıyla düzenlenen eğlence çok başarılı olmuştur. Dr. Fevzi Bayraktar diş sağlığı hakkında bir konferans vermiş ve 25 genç arasında “şiir okuma yarışması” düzenlenmiştir. Haberde, spor koluna kayıtlı 50 gencin futbol, güreş, voleybol ve kayak sporu yaptıkları belirtilmiştir (Gönen Halkevinde, Şubat 1950, 44). Yine 1950 yılında Gönen Halkevi hakkında basında çıkan bir haberde; Köycülük Kolunun başarılı çalışması sayesinde Köy Enstitüsünden sağlanan 1.500 adet aşılı “Amerikan Starken Stark” aşı kalemlerinin halka ücretsiz olarak dağıtıldığı; Köy Enstitüsü öğretmenlerinden Ahmet Sevinç’in “Türk şiirinde kahramanlık” konulu bir konferans verdiği bildirilmiştir (Gönen Halkevinde, Mayıs 1950, 42).
Gönen Köyü Halkevi, müfettiş raporunda eleştirilen 1941 yılındaki durgunluğu atlatarak, 1944 yılından itibaren yaptığı faaliyetlerle basında yer almayı başarmıştır.
İSLAMKÖY HALKODASI (1941-1951)
İslamköy Halkodası 1941 yılında açılmıştır. CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; yeni açılan Halkodasının elverişli bir salona ve radyoya sahip olduğu, defterlerinin düzenli tutulduğu belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.12) Yaptığımız araştırmada, İslamköy Halkodası faaliyetiyle ilgili herhangi bir bilgiye ulaşamadık.
KEÇİBORLU HALKEVİ (1939-1951?)
Keçiborlu Halkevi, 1939 yılında açılmıştır. CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; Keçiborlu Halkevi, “Bu nahiyenin gerek parti ve gerek Halkevi muamelatı çok noksandır. Bu defa ziyade çalışmamış buldum” sözleri ile eleştirilmiş; Halkevinde sahne ve okuma salonu mevcut olduğu, kitap ve gazetelerin hizmete sunulduğu belirtilmiştir. Raporda, Keçiborlu Halkevine yeni bir katip temin edilerek yeni defterler gönderildiği, bu eksikliklerin kısa zamanda giderilerek çalışmaya başlayacağı belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.12) 1941 yılında Keçiborlu Halkevi Başkanı Öğretmen Sıtkı Başer, Keçiborlu, Senir ve Kılıç köylerinde “Dünya Ahvali Umumiyesi” konulu dört konferans vermiştir. (CCA 490-1-0-0-1010-897-3) Keçiborlu Halkevi 1946 yılı başında yeni binasına kavuşmuştur. Bu bina, Halkevlerinin kapanmasından sonra İlçe Halk Kütüphanesi olarak kullanılmış ve günümüze kadar ayakta kalmıştır. Keçiborlu Halkevi binasının açılışında konuşan Halkevi Başkanı, Halkevinin 502 erkek, 153 kadın olmak üzere toplam 655 üyesi bulunduğunu; Temsil Kolunun bir yıl içerisinde 2 temsil verdiğini, bu temsillerden birinin iki defa tekrarlandığını ve 802 kişi tarafından izlendiğini söylemiştir. Keçiborlu Halkevi Spor Kolu, Kükürt Spor Kulübü ile işbirliği yaparak muhtelif spor gösterileri düzenlemiş, Dinar Gençler Birliği ile Kükürt İşletmesi sahasında futbol maçı yapmıştır. Kütüphaneden 1.050 kişi yararlanmış; Sosyal Yardım Kolu fakir vatandaşlara para ve ilaç yardımında bulunmuştur (Halkevi Çalışmaları, Ocak-Mart 1946, 1986-1987). 1946 yılında yeni binasına kavuşan ve o yıl içinde çok faal olduğu görülen Keçiborlu Halkevinin, daha sonraki yıllardaki faaliyetleri ile ilgili elimizde bilgi mevcut değil.
SENİRKENT HALKEVİ (1939-1951)
Senirkent Halkevi, 1939 yılı Şubat ayında, Türk Ocağından CHP’ye devreden binada açılmıştır. Bu bina, 1925-1931 yılları arasında Türk Ocağı, 1939-1951 yılları arasında Halkevi, daha sonraki yıllarda İlçe Halk Kütüphanesi olarak kullanılmış; 1980’den sonra yıkılarak, yerine bugünkü İlçe Emniyet Müdürlüğü binası yapılmıştır.
Senirkent Halkevi ile ilgili elimizdeki ilk belge 1939 yılına aittir. 25 Temmuz 1939 tarihinde Senirkent Halkevi Başkanlığından Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğine yazılan yazıda; Senirkent nahiyesinde 7.212 nüfus bulunduğu, Türk Ocağından intikal eden binanın yetersiz olduğu, şehir imar planında yeri belirlenen yeni Halkevi binasının yapımı için ne kadar yardım yapılabileceği sorulmuştur (CCA, 490.01-1718-986-1)
Senirkent Halkevi Başkanı İsmail Arslan, 18 Haziran 1940 tarihinde CHP Genel Sekreterliğine yazdığı yazıda; Halkevi salonunda günün belirli saatlerinde halkı toplayarak paraşüt hakkında bilgilendirdiklerini ve neticenin mutlak surette memnuniyet verici olduğunu bildirmiştir (CCA 1010-897-3 s.19) Başkan Arslan, 7 Ağustos 1940 tarihinde CHP Genel Sekreterliğine yazdığı yazıda; bina ve radyo ihtiyacının giderilmesi hususunda yardım talep etmiştir. CHP Genel Sekreterliğinden Isparta CHP İl Başkanlığına yazılan 26.08.1940 tarihli yazıda; Senirkent’in bina ihtiyacının bütçe vaziyeti ve demir buhranından dolayı bu yıl karşılanamayacağı, durumun mahalline bildirilmesi istenmiştir (CCA 490.01-1718-986-1)
CHP Burdur Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 12.08.1940 tarih ve 125 sayılı ikinci teftiş raporunda Senirkent Halkevinden övgüyle söz edilmiştir. “Bu defa gerek parti ve gerekse Halkevi işlerini çok değişmiş buldum. Halkevi riyasetine geçen genç 470 aza kaydetmiş ve şubeleri çalıştırmaya başlamıştır. 750 liralık bir bütçe yapmış, belediyeden aldığı para ile işi yürütmeye başlamıştır. Bazı ufak noksanları ikmal edilecek olursa bu havalinin en iyi halkevleri sırasına girmiş olacaktır. Parti bakımından çalışması da müspettir ve kuvvetlidir.” (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.36)
1941 yılında Senirkent Halkevinde Nahiye Müdürü Bekir ve Halkevi Başkanı İsmail Arslan tarafından “Dünya Ahvali Umumiyesi” hakkında iki konferans verilmiştir. (CCA 490-1-0-0-1010-897-3) Senirkent Halkevine, gayretli çalışmalarından dolayı 21 Mayıs 1941 tarihinde teşekkür belgesi gönderilmiştir (CCA 490 01 998 857 1, s.21,26. Şeker, Aralık 2011, 44).
Şahinbaş tarafından hazırlanan 14 Ağustos 1942 tarihli teftiş raporunda, Senirkent Halkevinde mevcut sekiz şubenin hiçbir faaliyet göstermediği, İsmail Arslan’ın Halkevi Başkanlığına seçilmesinden sonra, faaliyetlerin hız kazandığı, ancak İsmail Arslan’ın hastalanarak İstanbul Büyükada Sanatoryumuna gitmesinden sonra, halkevinde işlerin eskisi gibi devam ettiği belirtilmiştir. Müfettiş, bu durumu Halkevinde bulunan diğer görevlilere aktararak İsmail Arslan’ın başlatmış olduğu hayırlı işlerin devam ettirilmesini istemiştir. Yine rapordan anlaşıldığına göre Senirkent Halkevinde 9 şube faaliyet göstermektedir ve bu şubeler fazladır. Rapora göre “mekteplerin tatil olduğu zamanlarda yüksek ve orta tahsil yapmakta olan gençler, Senirkent’te bir varlık göstermekteydiler. Bu mevsimde spor, temsil, kütüphane ve diğer şubelerin faaliyetleri çok artardı. Halkevi Reisi bunlardan azami istifade eder ve çalışırdı. Bu defa bunlar ihmal edilmiş” denilerek Senirkent Halkevinde şube sayısının azaltılması önerilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1)
1945 yılında Ali Ragıp Ertekin’i Senirkent Halkevi Başkanı olarak görüyoruz. Ali Ragıp Ertekin 17 Temmuz 1945 tarihinde CHP Genel Sekreterliğine yazdığı yazıda; mevcut binanın yetersiz olmasından dolayı Halkevi hizmetlerinin gelişemediği, bina yapımı için bankada 7.500 liralarının bulunduğu, Belediye Meclisince onaylanarak Ankara İmar Müdürlüğüne gönderilen şehir imar planı ile Halkevi binası için gerekli yardımın gönderilmesini talep etmiştir. CHP Genel Sekreterliğinden B. V. Şefi Konya Milletvekili Sedat Çumralı imzası ile XIV. Büro Şefliğine yazılan yazıda; Senirkent Halkevi’nin iyi çalıştığı ve dileklerinin yerine getirilmesi rica edilmiştir (CCA 490.01-1718-986-1)
Emekli Öğretmen Halil Özcan, 1946 yılında Senirkent Halkevi Başkanlığına seçilmiştir. Halil Özcan’ın Halkevi Başkanlığı, çok partili siyasi hayatın başladığı, politikanın hareketlendiği ve ülke sathında bütün yerleşim merkezlerine yayıldığı zaman dilimine rastlamıştır. Bu arada Senirkent’te “Senirkent Faciası” olarak adlandırılan siyaset temelli bazı asayiş olayları yaşanmıştır. DP’yi destekleyen Tasvir gazetesinin “Halkın Dilinden” başlıklı okuyucu mektuplarının çıktığı sütuna Hüseyin Kırlıoğlu, Haydar Ergündoğan (Çerçioğlu) gönderdikleri mektupta; Senirkent Halkevinde 1947 yılı sonuna kadar sinema ve tiyatro faaliyetlerinin devam ettiği ancak, yılbaşında gelir getirmek üzere DP Orta Ocağı yararına bir piyesin sahneye konulması için gerekli olan salon talebine; Halkevi Başkanının izin vermediği ileri sürülmüş; bu isteğin CHP’li Belediye Başkanı tarafından da reddedildiği belirtilmiştir. Ayrıca, Senirkent Halkevi okuma salonunun kahvehane olarak kullanılmak üzere 2.065 liraya kiraya verilmesi de eleştirilmiştir (Özcan, Ocak 2014, 2).
Senirkent Halkevi’nin 1949 yılında sosyal faaliyetlerine yoğun bir şekilde devam ettiği görülmektedir. Halkevleri Genel Merkezi tarafından yayımlanan Ülkü dergisinde çıkan bir habere göre; “Son günlerde mevcut çalışma kollarına katılan genç elemanlarla Senirkent Halkevi çalışmalarını arttırmıştır. Edebiyat Kolu, Senirkent’e gerek iş, gerek ziyaret maksadıyla gelen salahiyetli hemşerilerine halka yarayacak konular üzerinde konferanslar verdirmiştir. Temsil Kolu, yeni çalışma mevsimine zengin bir programla girmiş; “Bir Damla Yaş” ve “Bir İlan Hatası” piyeslerini başarı ile temsil etmiştir. Temsil ve Köycülük şubelerinin ortak faaliyeti olarak bu oyunlar, köy okulu öğretmenlerinin katkısı ile çevre köylerde de sahnelenmiştir. 23 Nisan Bayramı münasebetiyle 70 yoksul öğrenci giydirilmiş, ayrıca her yıl geleneksel olarak düzenlenen yağlı pehlivan güreşlerinin hazırlıklarına başlanmıştır (Senirkent Halkevinde, 29 Mayıs 1949, 42).
SÜCÜLLÜ HALKEVİ (1939-1951)
Sücüllü Halkevi, 1939 yılında açılmıştır. Sücüllü, o tarihlerde Yalvaç kazasına bağlı bir kasabadır. CHP Genel Merkezine 1940 yılında yazılan raporda, üç şubeden oluşan ve orta öğretim mezunu bir katip sorumluluğunda çalışan Sücüllü Halkevi çalışmalarının yeterli olduğu belirtilmiştir. Aylık 5 lira ücret karşılığında çalışan bu katip sayesinde belediye dairesindeki büyük salon kütüphane yapılmış, defterler muntazam tutulmuş, konferanslar verdirilmiş; halk için gerekli ilaçlar temin edilmiştir (Şeker, Aralık 2011, 42). CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; Sücüllü’de “parti ve halkevi muamelatı ve çalışmalarının şayanı memnuniyet bir derecede” olduğu belirtilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.16). Şahinbaş, 14.8.1942 tarihli teftiş raporunda, “Halkevi işlerini eskisi kadar iyi bulmadığını” belirtmiştir. Aynı raporda dört şubeden oluşan Sücüllü Halkevinde, Temsil Şubesi ve Sosyal Yardım Şubesi yerine Spor Şubesi kurulması önerilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.16) Sücüllü Halkevinde, 1943 yılında Türkçe kursu açılmış; (1943 Halkevleri ve Halkodaları, 1944: 12). 1944 yılında kızamık, çiçek, çocuk hastalıkları, tarım ve tarımda mekanizasyon konularında konferanslar verilmiştir (İlimiz Halkevleri, Şubat-Mart 1945, 1850-1851).
SÜTÇÜLER HALKEVİ (1939-1951)
Sütçüler Halkevi, 1939 yılında açılmıştır. Sütçüler Halkevi hakkında çok sınırlı bilgiye sahibiz. CHP Burdur Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından 13.02.1940 tarihinde hazırlanan birinci raporda; Sütçüler Halkevinin faaliyeti olmadığından, buranın “Halkodası” olarak çalışmasının daha iyi olacağı belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.31) Şahinbaş tarafından hazırlanan 06.01.1941 tarihli 169/1. teftiş raporunda Sütçüler Halkevinin üç şubeden oluştuğu, binasının yeterli olduğu belirtilerek, şu görüşlere yer verilmiştir: “Sütçüler Halkevi çok hareketsizdir. Hiçbir faaliyet ve çalışma yoktur. Bütün ümitler reis olarak yeni işe başlayan kaza ilk mektep başmuallimindedir. Her şeyi yeniden yapacak ve işe o suretle başlayacaktır. Çünkü burada yapılmış bir şey yoktur.” (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.29) CHP Genel Sekreterliğinden Isparta İl Başkanlığına yazılan 21.05.1941 tarih ve 5/35297 sayılı yazıda da, Sütçüler Halkevindeki durgunluktan duyulan rahatsızlık ifade edilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.17).
Ün dergisinde çıkan Isparta ilindeki halkevleri ile ilgili haberlerden, Sütçüler Halkevinin varlığını daha sonraki yıllarda da, devam ettirdiği anlaşılmaktadır. Ancak Sütçüler Halkevinin faaliyetleri ile ilgili elimizde başka bilgi yoktur.
ŞARKİKARAAĞAÇ HALKEVİ (1938-1951)
Şarkikaraağaç Halkevi 1938 yılında açılmıştır. Mart 1938’de yayımlanan Halkevleri listesinde, Şarkikaraağaç Halkevinin adı geçmektedir (Halkevleri Listesi, Mart 1938, 76-77). Şarkikaraağaç Halkevi, Isparta ilinde açılan üçüncü Halkevidir. Ün dergisinde bu halkevi ile ilgili herhangi bir haber çıkmamıştır. Şarkikaraağaç Halkevi Başkanı imzalı 23/11/1939 tarihli bir belgede, CHP Genel Sekreterliğinden gönderilen bir adet Philips marka radyo ahizesi ile 6 voltluk akümülatörün 10/08/1939 tarihinde teslim alındığı bildirilmiştir (CCA 1229-91-2 s.1). CHP Burdur Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından 12.08.1940 tarih ve 125 sayılı ikinci teftiş raporunda; Şarkikaraağaç Halkevi hakkında olumlu görüş bildirilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.35-36). Şahinbaş tarafından hazırlanan 06.01.1941 tarih ve 169 sayılı birinci teftiş raporunda, Şarkikaraağaç Halkevi hakkında olumlu görüşler yer almıştır. Rapordan anlaşıldığına göre; Şarkikaraağaç Halkevinin açılışında CHP Genel Sekreterliği 1.500 lira katkıda bulunmuştur. Halkevi başkanlığını belediye başkanı yürütmekte olup, bu görev kısa zamanda bir öğretmene devredilecektir. Halkevi faaliyetleri günden güne artmaktadır. Şarkikaraağaç Halkevinde konferanslar verilmekte, piyesler temsil olunmakta, köy gezileri yapılmakta, aylık aile toplantıları devam etmekte, Şarkikaraağaç halkı, radyo dinlemek için Halkevini doldurmaktadır (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.29). CHP Genel Sekreterliğinden Isparta İl Başkanlığına yazılan 21.05.1941 tarih ve 5/35297 sayılı yazıda, Şarkikaraağaç Halkevinin durgunluğu tenkit edilmesine rağmen; (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.17) 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; Hükümet Tabibi başkanlığında çalışan Şarkikaraağaç Halkevinin halk üzerinde bıraktığı tesir ve halkın halkevine rağbetinin iyi olduğu vurgulanmış; binanın yeterli, defterlerin düzenli olarak tutulduğu belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.14)
Şarkikaraağaç Halkevinde 18 Ocak 1941 günü akşam saat 20.00’de Hükümet Tabibi Halid Akad tarafından verilen “Sıtma” konulu konferansı 217 kişi izlemiştir (CCA 490-1-0-0-1010-897-3 s.5). 1941 yılında Şarkikaraağaç Halkevinde İlkokul Öğretmeni Aziz Erdemir tarafından “Dünya Ahvali Umumiyesi” konulu iki konferans verilmiştir (CCA 490-1-0-0-1010-897-3). CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Mebusu O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 28.09.1942 tarihli teftiş raporunda; Şarkikaraağaç Halkevinin 6 şubeden oluştuğu, Dil ve Edebiyat Şubesinin milli günlerin kutlanması ve benzeri faaliyetlerine devam ettiği; Temsil Şubesinde temsillerde bayan rolünü üstlenecek eleman yokluğundan dolayı sıkıntı yaşandığı; Spor Şubesinde voleybol, futbol ve güreş yapmak için yeterli tesis ve aletlerin mevcut olduğu; Sosyal Yardım Şubesinin yaz aylarında sadece toplu sünnet etkinliği yapabildiği; Halk Dershaneleri Şubesinin kurslar açtığı; kütüphaneden yararlananların sayısının her geçen gün arttığı; Halkevi radyosunun ilgi gördüğü, halkın haberleri dinlemek için Halkevinde toplandığı belirtilmiş; Köycülük Şubesi faaliyetleri ise, yetersiz görülerek tenkit edilmiştir. Raporda, Şarkikaraağaç Halkevi ihtiyaçlarının merkezden gönderilen yardımlar ve mahallinde toplanan paralarla karşılandığı belirtilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1).
ULUBORLU HALKEVİ (1939-1951?)
Uluborlu Halkevi 1939 yılında açılmıştır. CHP Burdur Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 12.08.1940 tarih ve 125 sayılı ikinci teftiş raporuna göre; Uluborlu Halkevi, dört şubeli olup, 350 üyesi vardır. Raporda, Halkevinde konferanslar verildiği, toplantılar yapıldığı ve okuma salonunda kitapların hizmete sunulduğu belirtilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.36). Ün dergisinde yayımlanan bir habere göre; Uluborlu Halkevi, 1940 yılında 3 aylık bir faaliyet programı hazırlamıştır. Bu faaliyet programına göre; her hafta perşembe günü akşamı Şubat ayında Dr. Kemal Durakoğlu “Salgın Hastalıklar ve Korunma Çareleri”, Öğretmen Hulusi Yılmaz “İçtimai Muhasebe”, Emekli Öğretmen Ömer Güner “Fındık, Badem, Bağcılık”, Banka Memuru Asım Tezel “İktisadi Istılahlar”, Öğretmen Tevfik Coşkun “Meyvecilik ve Islahı, Ağaç Yetiştirme”; Mart ayında Ziraat Bankası Memuru M. Asım Tezel “Ekonomi”, Cumhuriyet Savcısı Fahri Bozbey “Hukuk İlmi”, Dr. Kemal Durakoğlu “Verem Hastalıkları”, Malmüdürü Nafi Güldal, “Vergiler”, Öğretmen Tevfik Coşkun “Ağaç Dikme ve Yetiştirme”; Nisan ayında Dr. Kemal Durakoğlu “Çocuk Bakımı”, Kültür İşyarı (Memuru) “Aile İle Okulun İşbirliği”, Ziraat Bankası Müdürü “Kooperatif”, Kaymakam “Para” konusunda Halkevinde konferans vereceklerdir. Ayrıca Nisan ayında Öğretmen Kadri Ungan, Öğretmen Hulusi Öztürk, Öğretmen Tevfik Coşkun, Öğretmen Ömer Çapçı tarafından kahvelerde konferans verilecektir. Temsil Kolu tarafından Şubat, Mart, Nisan aylarında bir müsamere; Spor Kolu tarafından da gezi düzenlenecektir (Uluborlu Halkevinde, Nisan-Mayıs 1940, 1028-1029).
26 Haziran 1940 Pazar günü Uluborlu Halkevinde kalabalık bir halk kitlesine Askerlik Şubesi Reisi Bahri Türelik tarafından “Paraşüt ve Paraşütçüler” hakkında bir konferans verilmiştir. (CCA 1010-897-3 s.15) CHP Isparta Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 06.01.1941 tarihli 169/1. Teftiş raporunda Uluborlu kazasında yazlık ve kışlık olmak üzere iki Halkevi bulunduğu, ancak faaliyetinin yetersiz olduğu belirtilmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.29) CHP Genel Sekreterliğinden Isparta İl Başkanlığına yazılan 21.05.1941 tarih ve 5/35297 sayılı yazıda, Uluborlu Halkevi harekete geçirilmesi için mahalli elemanların teşvik edilmesi istenmiştir. (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.17) Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; Uluborlu Halkevi ile ilgili şu görüşlere yer verilmiştir: “Evi her teftişimde farklı görmekteyim. Çalışıyorlar, faaliyetleri bariz bir şekilde görülmektedir. Temsiller verilmekte, toplantılar yapılmakta, konferanslara devam olunmaktadır. Köy gezilerine önem verilmekte, fakirlere yardım esirgenmemektedir.” (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.15) 1941 yılında Uluborlu Halkevinde Öğretmen Tevfik Coşgun, Maarif Memuru Besim Üner ve Halkevi Başkanı Rıza Kaynak tarafından “Dünya Ahvali Umumiyesi” konulu üç konferans verilmiştir (CCA 490-1-0-0-1010-897-3). Şahinbaş tarafından hazırlanan 1942 yılı teftiş raporunda ise dört şubeden oluşan Uluborlu Halkevi, Isparta ve çevresinde iyi çalışan ve faydalı işler yapan bir halkevi olarak değerlendirilmiştir. 1942 yılı müfettiş raporuna göre; Uluborlu Halkevi Temsil Şubesi her fırsatta temsiller vermekte, köy gezileri yaparak aynı temsilleri köylerde icra etmekte, halkın kültür düzeyinin yükseltilmesine çalışmaktadır. Spor Şubesi kış sporları, deniz sporları ve vücut sporları alanlarında çalışmaktadır. Sosyal Yardım Şubesi, fakir öğrencilerin ihtiyaçlarının karşılanması ve fakir hastaların tedavisi ile ilgilenmektedir. Köycülük Şubesi köy kalkınması, köylünün sağlığının korunması, üretimin arttırılması için çalışmaktadır. (CCA 490-1-0-0-998-857-1) Uluborlu Halkevinin, 1942 yılı sonrası faaliyetleri ile ilgili elimizde herhangi bir bilgi yoktur.
YALVAÇ HALKEVİ (1936-1951)
Yalvaç Halkevi, 19 Şubat 1936 tarihinde açılmıştır. 1936 yılında bütün yurtta yeni açılan 33 Halkevi arasında Yalvaç Halkevi de bulunmakta idi (R(ecep) Peker’in Yeni Halkevlerini, Mart 1936, 4) Cumhuriyetin 15. Yıldönümü münasebetiyle Isparta’yı tanıtmak amacıyla hazırlanan “Isparta 1923-1938” adlı eserde Yalvaç Halkevi ile ilgili şu bilgilere yer verilmiştir: Yalvaç Halkevi beş şubeden oluşmuş olup, şubelerin hepsi de faaldir. Halkevi yaptığı faaliyetlerle çevrenin büyük bir kültür ve ülkü yuvası haline gelmiştir. Yalvaç Halkevine 8 hukukçu, 1 doktor, 1 eczacı, 21 öğretmen, 98 çiftçi, 114 memur, 19 işçi, 43 sair meslek mensubu olmak üzere 305 üye kayıtlıdır. Yalvaç Halkevi tarafından 1936 yılında düzenlenen 11 konferans ve toplantıya 8.100, 4 gösteriye 1.200, 3 konsere 800 kişi katılmış; bir köy gezisi düzenlenmiştir. 1937 yılında düzenlenen 20 toplantı ve konferansa 13.100, 3 gösteriye 900, 1 konsere 400 kişi; 1938 yılında düzenlenen 10 toplantı ve konferansa 7.800, 3 gösteriye 900, 1 konsere 400 kişi katılmıştır (Isparta, 1939: 145-146). Remzi Ünlü, Yalvaç Halkevinde 28 ve 29 Nisan 1936 günleri iki konferans vermiştir. Konferanslara kesif bir halk kitlesi katılmıştır (CCA 1010-897-3 s.20). Bu bilgilerden, Yalvaç Halkevi faaliyetlerinin 1936-1938 yıllarında büyük ilgi gördüğü anlaşılmaktadır.
CHP Burdur Bölgesi Müfettişi Edirne Milletvekili O. Şahinbaş tarafından 13.02.1940 tarihinde hazırlanan birinci raporda; Yalvaç Halkevinin beş şubeden oluştuğu ve 344 üyesinin bulunduğu belirtilmiştir. Rapora göre; “idare heyeti azaları işlerinin ehlidir. Halkevi şubeleri muhitin ihtiyaç ve takatine uygun olup, muhit üzerinde yaptığı tesir ve bıraktığı intiba iyidir. Evin en esaslı müdavimi ilk ve orta mektep talebesidir. Kütüphanesinden istifade etmekte ders ve diğer istifadeli (yararlı) kitapları okumaktadırlar.” (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.32) Şahinbaş tarafından hazırlanan 12.08.1940 tarih ve 125 sayılı ikinci teftiş raporunda; Yalvaç Halkevinde gösteri, dil, tarih, sosyal yardım, köycülük ve spor şubelerinin son altı ay içinde gerçekleştirdikleri başarılı çalışmalardan söz edilmiştir. Rapora göre; Halkevi binası yeterli, defterleri düzenlidir. Gösteri Şubesi 6 müsamere vermiş; fakir öğrencilere para ve ilaç yardımı yapılmış, aile toplantılarına devam edilmiş, okuma yazma bilmeyenler için kurs açılmıştır. Halkevi salonunda zehirli gazlar, inkılap, ekonomi, İnönü Zaferi, hava taarruzu ve paraşüt hakkında konferanslar verilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.36). Şahinbaş tarafından hazırlanan 10.07.1941 tarih ve 257 sayılı ikinci teftiş raporunda; Yalvaç Halkevi binasının yeterli, defterlerinin düzenli, faaliyetlerinin verimli olduğu belirtilmiştir. Çeşitli konularda konferanslar verilmiş, “Yurdum İçin” piyesi temsil edilmiş, ava gidilmiş, futbol maçları ve balo düzenlenmiştir. Fakirlere yardım edilmiş, birçok kez köylere gidilerek konuşmalar yapılmıştır. Ayrıca, okuma yazma ve dokuma kursları açılmıştır (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.15-16). Nitekim 21 Mayıs 1941 tarihinde Yalvaç Halkevine başarılı çalışmalarından dolayı teşekkür belgesi gönderilmiştir. Bu teşekkür belgesinde köycülük çalışmalarını yürüten Yalvaç Kaymakamına ayrıca teşekkür edilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1 s.21). CHP Isparta Bölgesi Müfettişi O. Şahinbaş tarafından hazırlanan 14.8.1942 tarihli teftiş raporuna göre; CHP Genel Sekreterliğinden gönderilen 750 lira ile Yalvaç Halkevi binası ve bahçe duvarları onarılmış, masa, sandalye ve kitaplıklar yaptırılarak, her türlü çalışmaya elverişli hale getirilmiştir. Yalvaç Halkevinde 6 şube faaliyet göstermekte olup, defterleri düzenlidir. Dil ve Edebiyat Şubesinin konferans ve aile toplantıları yetersiz olduğu gibi, gençlerin askere alınmasından dolayı Spor Şubesi etkinlikleri de azalmıştır. Raporda, Yalvaç kazasında Halkevi üye sayısının daha fazla olması gerektiğine vurgu yapılarak, üye sayısını artırmak için girişimlerin yetersiz olduğu belirtilmiş; hizmetlerin iyileştirilmesi için 500 liraya ihtiyaç olduğu belirtilmiştir (CCA 490-1-0-0-998-857-1).
Açılış yıllarında çok faal olan, 1940-1941 yıllarında müfettiş raporlarında övgüyle söz edilen Yalvaç Halkevi, 1942 yılında konferans ve aile toplantılarının yetersizliği, üye sayısının azlığı bakımından eleştirilmiştir. Daha sonraki yıllarda Yalvaç Halkevi ile ilgili herhangi bir bilgiye ulaşamadık.
Halkevlerinin Kapatılması
Halkevleri, dernekler kanununa göre kurulmuş tüzelkişiliğe sahip bir kuruluş olmayıp, Cumhuriyet Halk Partisine bağlı bir kuruluş idi. Halkevlerinin açılışına parti karar veriyor, binalarını parti donatıyor, seçim işlerine parti düzen veriyor, bütçe ve faaliyetlerini parti denetliyordu. Halkevlerinin giderleri; CHP’den, devlet bütçesinden, mahalli idarelerden ve sınırlı da olsa halkın bağışlarından karşılanıyordu. Halkevlerinin statüsü, çok partili sisteme geçildikten sonra çok sık tartışılır oldu. Demokrat Partililer, devlet imkanlarından yararlanan Halkevlerinden bütün partilerin istifade etmeleri gerektiğini söylüyorlardı. Demokrat Partili milletvekilleri, Halkevlerinin kültür yuvası olmaktan çıkarak politik merkezler durumuna geldiklerini söyleyerek devlet bütçesinden Halkevlerine yardım edilmesine karşı çıkıyorlardı. Halkevlerine güç veren bazı bürokrat, öğretmen ve bilim adamları yeni partinin saflarında yer almaya başlamışlardı. Bu da Halkevlerinin kan kaybetmesine sebep oldu. Mesela Ülkü dergisinin önde gelen yazarlarından ve derginin genel yayın yönetmenliğini yapan Prof. Fuat Köprülü, Demokrat Partinin kurucuları arasında yer almıştı. CHP tarafından 1948 yılında başlatılan “Halkevlerini yeniden yapılandırma girişimleri” başarısızlıkla sonuçlandı. Halkevleri, bağımsız kimlikle faaliyetlerine devam edebilmiş olsalardı, sivil toplum tarihimiz açısından çok büyük kazanç olacaklarını söylemek kehanet olmazdı. Halkevleri, sivil bir kuruluş muydu? Elbette hayır. Aksine, iktidardaki partinin yön verdiği, yönettiği bir kuruluştu. Hatta Isparta ilinde açılan çoğu Halkevinin CHP Genel Merkezinin emri ile açıldığı vurgulanmakta idi. Buna rağmen, Halkevlerinin gönüllülük esasına dayanması, kar amacı olmayan ve bütün toplumu kucaklamayı amaçlayan yapısı, onun sivil yönünü öne çıkarmakta idi. CHP’nin 29 Haziran 1950 tarihinde başlayan 8. Kurultayını Ankara Halkevi Salonunda toplaması tartışmaları alevlendirdi. Halkevleri 11 Ağustos 1951 tarih ve 5830 sayılı kanunla kapatılarak mallarına el konuldu. 27 Mayıs 1960 tarihindeki askeri darbenin ardından yeniden örgütlenmesine izin verilen Halkevleri, 12 Eylül 1980’de tekrar kapatıldı ve 1987 yılında üçüncü kez açıldı. Halkevleri, 1932-1951 döneminde CHP’nin bir kültür kuruluşu olarak; daha sonraki yıllarda ise, tüzelkişiliğe sahip bir dernek olarak faaliyet göstermiştir. Bundan dolayı Halkevleri tarihinde ilk dönemi, diğer dönemlerden ayrı değerlendirmek gerekir.
Sonuç
Bu araştırma; Isparta ilinde açılan Halkevlerinin, 1933-1951 yılları arasında başta Isparta merkez olmak üzere kaza, kasaba ve köylerde düzenledikleri toplantılar, konferanslar, sohbetler, konserler, müsamereler, açtıkları dershaneler ve kurslarla halkı aydınlattıkları; cumhuriyet değerlerini benimsetmek için çalıştıkları; yerel kültürün ortaya çıkarılması, tanıtılması ve yayılması için büyük çaba sarf ettiklerini ortaya koymaktadır. Isparta Halkevi vasıtasıyla il çapında dil, tarih, edebiyat, folklor, eski eser vb. alanlarda araştırmalar yapılmış; bu araştırmaların sonuçları Ün dergisinde yayımlanarak toplum aydınlatılmıştır. Halkevlerinin Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kuruluş felsefesinin benimsenmesinde, milli bilincin ve birlik ruhunun geliştirilmesinde büyük katkıları olmuştur. Halkevleri, CHP’nin kültür kuruluşu olarak faaliyet göstermelerinden dolayı çok eleştirilmiştir. Halkevlerinin, diğer parti çalışmalarına kapılarını kapatması, çok partili siyasi hayata geçildikten sonra büyük sorun olmuştu. Senirkent Halkevi örneğinde olduğu gibi (DP Orta Ocağı yararına bir piyesin sahneye konulması için gerekli olan salon talebine; Halkevi Başkanının izin vermemesi) Halkevlerini, rakip partilerdeki vatandaşın gözünde yıpratmıştır. Tek parti yönetiminden çok partili sisteme geçen Türkiye’de; halk daha çok demokrasi, daha çok hak talep ediyordu. Devletin sağladığı imkanlardan her bireyin ve her partinin eşit biçimde yararlanması ilkesi hatırlatılıyordu. Halkevlerinin, kapılarını başka partilere/partililere kapatması, hak ihlali olarak görüldü. Halkevlerinin, CHP’den bağımsız olarak çalışması gerektiği, sıkça dile getirildi. Halkevlerinin çok partili sisteme uygun olarak dönüştürülmesi çabaları maalesef başarılı olmadı. İktidar ve muhalefet partileri arasındaki çekişme; halk eğitimi konusunda yaklaşık 20 yıllık tecrübesi ve bilgi birikimi olan bu kurumun kapatılması ile sonuçlandı. Halkevleri, 11 Ağustos 1951 tarih ve 5830 sayılı kanunla kapatıldı.
Kaynaklar
Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi
– 490-01-1718-917-3, 490.01-1718-986-1, 490-1-0-0-998-857-1, 490-1-0-0-986-819-1, 490-1010-897-3, 986-819-1, 834-296-1,
Kitap ve Makaleler
– Aksu, Fehmi (9 Mayıs 1935). “Anket”, Ün, 2 (4), 186-188.
– Aksu, Fehmi (I. Kanun 1935). “Isparta Müzesi”, Ün, 2 (21), 297-298.
– Aksu, Fehmi (Haziran 1935). “Yer Adları ve Efsaneler”, Ün, 2 (15), 213-214.
– Aksu, Fehmi (Nisan-Mayıs 1944). “Ün On Bir Yaşına Girerken”, Ün, 11 (121-122), 1663.
– Aytaç, Fikri (Ekim 1947- Haziran 1948). “Isparta Halkevinin 1947 Yılı Çalışmasına Kısa Bir Bakış”, Ün, 14 (163-165), 2211-2212.
– Aytaç, Fikri (Ekim 1947-Haziran 1948). “Isparta Halkevinin 1948 Yılı İlk Altı Aylık Çalışmaları”, Ün, 14 (163-165), 2213-2214.
– Aytaç, Fikri (Temmuz-Aralık 1948). “Isparta Halkevinin 1948 Temmuz-Ağustos ve Eylül Ayları Çalışmalarına Kısa Bir Bakış”, Ün, 15 (166-168), 2245-2246.
– Aytaç, Fikri (Ocak-Haziran 1949). “Isparta Halkevinin 1949 Yılı Ocak-Haziran Aylarına Ait Çalışmalarına Toplu Bir Bakış”, Ün, 16 (169-170), 2278.
– Aytaç, Fikri (Temmuz-Aralık 1949). “ Isparta Halkevi Çalışmaları”, Ün, cilt: 14 (171-172), 2310.
– Baydar, Nasuhi (Nisan 1936). “Örnek Bir Halkevi”, Ün, 2 (25), 352-353.
– 1943 Halkevleri ve Halkodaları (1944). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi
– 1945 Yılında Halkevleri ve Halkodaları, (1946). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi
– “Büyük Millet Meclisinde Halkevleri Hakkında Konuşulanlar”, (Mart 1949). Ülkü, 3 (27), 2-7.
– “Cumhuriyet Bayramının 16. Yılı”, (I. ve II. Teşrin 1939). Ün, 7 (67-68), 939.
– Demirdal, Sait (Haziran 1940). “Uluborlu’da Eski Eserler”, Ün, 7 (75), 1037.
– Dilmen, Hilmi (I. Kanun 1937-II. Kanun 1938). “Isparta’da Okuma İşleri”, Ün, 4 (45-46), 649-651.
– Ertan, F. (16 Mayıs 1944). “Isparta Gönen Köyü Mektubu”, Ülkü, 6 (64), VIII.
– Ertem, Etem (Nisan-Mayıs-Haziran 1943). “Isparta Halkevinin Bir Yıllık Çalışmasına Toplu Bir Bakış”, Ün, 9 (109-111), 1531-1535.
– “Evimizden Haberler”, (Nisan-Mayıs 1940). Ün, 7 (73-74), 1026-1027.
– Fındıkoğlu, Z. Fahri (Teşrini Evvel 1941-Mart 1942). “Kültürde Ademi Merkeziyet”, Ün, 8 (91-96), 1257-1258)
– “Gönen Halkevinde Sosyal Yardım Faaliyeti”, (Haziran 1941). Ülkü, (100), 367.
– “Gönen Halkevinde”, (Ağustos 1947). Ülkü, 1 (8), 46.
– “Gönen Halkevinde, (Şubat 1950). Ülkü, (38), 44.
– “Gönen Halkevinde”, (Mayıs 1950). Ülkü, (41), 42.
– Güllü, Ömer (1. Ve II. Teşrin 1939). “Halkevi Açılış Töreninde”, Ün, 7 (67-68), 940-941.
– “Haberler”, (Eylül-1.Teşrin 1940). Ün, 7 (78-79), 1086.
– “Haberler”, (2.Teşrin- 1.Kanun 1940). Ün, 7 ( 80-81), 1118.
– “Haberler”, (2.Kanun-Mart 1943). Ün, 9 (106-108), 1490.
– “Haberler”, (Ağustos-Eylül-Ekim 1945). Ün, 12 (137-139), 1150..
– “Halkevi Çalışmaları”, (Ocak-Mart 1946), Ün, 12 (142-144), 1984-1985, 1986-1987.
– “Halkevi Çalışmaları 1. Teşrinden 1. Kanuna Kadar”, (Teşrini Evvel1941-Mart1942), Ün, 8 (91-96), 1316.
– “Halkevimizin Çalışmaları”, (2.Kanun-Şubat-Mart 1944). Ün, 10 (118-120), 1633-1634.
– “Halkevinde Müsamere”, (Şubat-Mart 1940). Ün, 6 (71-72), 1006.
– “Halk Evleri Çalışmaları”, (Temmuz-Eylül 1947). Ün, 14 (160-162), 2180-2181.
– Halkevleri İdare ve Teşkilat Talimatnamesi (1940). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi
– “Halkevleri Listesi”, (Mart 1938). Ülkü, 9 (61), 76-77.
– “Halkevleri Mecmuaları”, (Nisan 1935). Ülkü, 5 (26), 156-157.
– “Halkevleri Neşriyatı”, (Nisan 1939). Ülkü, 13 (74), 180.
– Halkevleri Öğreneği, (1935). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi
– Halkevleri Talimatnamesi, (1932). Ankara: Cumhuriyet Halk Fırkası
– Halkevleri ve Halkodalarının 1940 Yılı Çalışmaları, (1941). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi
– “Halkevleri Yıldönümünde Necip Ali Beyin Nutku”, (Mart 1933), Ülkü, 114.
– “Halkevlerine Bildirimler”, (Ocak 1947). Ülkü, 1 (1), 47-49.
– “Halkevlerinin 8. Yıldönümü”, (Şubat-Mart 1940). Ün, 6 (71-72), 1006.
– Isparta, 1923-1938, (1939): Ankara: Isparta Halkevi
– “Isparta Genel Coğrafyası”, (2.Kanun-Şubat-Mart1944). Ün, 10 (118-119-120), 1663.
– Isparta Halkevi Broşürü 19 Şubat 1933-1934, (y.y.), (t.y)
– “Isparta Halkevinde”, (Nisan 1947). Ülkü, 1 (5), 47.
– “Isparta Halkevinde”, (Haziran 1947). Ülkü, 1 (8) 45.
– “Isparta Halkevinde”, (Şubat 1949). Ülkü, 3 (26) 45.
– “Isparta Halkevinde”, (Mayıs 1949), Ülkü, 3 (29) 43.
– “Isparta Halkevinde”, (Temmuz 1949). Ülkü, 3 (31) 45.
– “Isparta Halkevinde Açılan Kurslar”, (Temmuz-Ağustos 1940). Ün, 7 (76-77), 1070.
– “Isparta Halkevinin 8 Nisan 1940 günü yapılan yıllık umumi içtimaında Halkevi şubelerinin seçim işleri şu yolda neticelenmiştir”, (Nisan-Mayıs 1940). Ün, 7 (73-74), 1030.
–“Isparta Halkevinin 1948 Yılı İlk Altı Aylık Çalışmaları”, (Eylül 1948). Ülkü, 2 (21), 45-46.
– “Isparta İlinde Halkevleri Çalışmaları”, (Ocak-Mart 1947). Ün, 13 (154-156), 2079-2084.
– “Isparta İli Halkevleri Çalışmaları”, (Nisan-Haziran 1947). Ün, 14 (157-159), 2143-2144.
– “Isparta’nın Büyük Günü”, (Nisan 1936). Ün, 3 (25), 345-346.
– “İlimiz Halkevleri ve Halkodaları”, (Şubat-Mart 1945). Ün, 11 (131-132), 1850-1852.
– “İsmet Paşanın Nutku Halkevleri Yıldönümünde”, (Mart 1933). Ülkü, 99-101.
– Karaer, İbrahim (1992). Türk Ocakları (1912-1931). Ankara: Türk Yurdu Neşriyatı
– Kaş, Hasan (2007). Isparta Halkevi Çalışmaları ve Ün Dergisi (1934-1950). Ankara:
– “Mühim Haberler”, (Mart-Nisan-Mayıs 1941). Ün, 7 (84-85-86), 1194.
– XV. Yıldönümünde Halkevleri ve Halkodaları, (1947). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi
– Orkun, Hüseyin Namık (I. Teşrin-I. Kanun 1942). “Isparta Yer Adlarında Tarihi İstihraçlar”, Ün, (103-105), 1432)
– Örensun, Nazım (Şubat 1938). “Halkevleri ve Orada Çalışanların Kanunu”, Ün, 4 (47), 664-666.
– Özcan, Ömer (Ocak 2014). “Öğretmen Halil Özcan”, Senirkent Yükseliş, (173-174), 2.
– “R(ecep) Peker’in Yeni Halkevlerini Açma Nutku”, (Mart 1936). Ülkü, 7 (37), 4.
– Recep (Peker), (Şubat 1933). “Halkevleri Açılma Nutku”, Ülkü, 4-5.
– Sayar, Selim (Ağustos 1939). “Isparta Halkevi Projesi”, Ülkü, 13 (78), 556-557.
– “Senirkent Halkevinde”, (Mayıs 1949), Ülkü, 3 (29), 42.
– Şeker, Kadir (Aralık 2011). “Parti Müfettişlerinin Isparta ve İlçe Halkevi Raporları (1940-1942)”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24), 44.
– Turan, Kemal (Nisan-Haziran 1946). “Halkevleri-Halkodaları ve Cumhuriyet Halk Partisi”, Ün, 13 (145-147), 1982-1983.
– Turan, Kemal (Ocak-Mart 1947). “Halkevlerinin Onbeşinci Yıldönümünde”, Ün, 13 (154-156), 2079-2080.
– Turan, Kemal (Nisan-Mayıs-Haziran 1943). “Milli Şefin Isparta’yı Şereflendirmeleri ve Ün’e Yüce İltifatları”, Ün, 9 (109-111), 1490.
– Turan, Tülin (2004). Isparta Kültür Tarihinden Bir Kesit: Isparta Halkevi ve Faaliyetleri 1933-1969. Konya: Selçuk Üniversitesi Tarih Anabilim Dalı (Y. Lisans Tezi)
– “Uluborlu Halkevinde Çalışma”, (Nisan-Mayıs 1940). Ün, 7 (73-74), 1028-1029.
– “Ün Gecesi”, (Şubat 1939). Ün, 5 (59), 836-837.– “Yedinci Büyük Kurultay Halkevleri ve Halkodaları”, (Aralık 1947). Ülkü, 1 (12), 17-21.
Dr. İbrahim KARAER
e-mail: [email protected]
Yorum bulunmamaktadır.